Izba

Uchylenie immunitetu posła partii opozycyjnej jako ograniczenie wolności słowa

Art. 10 EKPCz
„1. Każdy ma prawo do wolności wyrażania opinii. Prawo to obejmuje wolność posiadania poglądów oraz otrzymywania i przekazywania informacji i idei bez ingerencji władz publicznych i bez względu na granice państwowe. Niniejszy przepis nie wyklucza prawa Państw do poddania procedurze zezwoleń przedsiębiorstw radiowych, telewizyjnych lub kinematograficznych.
2. Korzystanie z tych wolności pociągających za sobą obowiązki i odpowiedzialność może podlegać takim wymogom formalnym, warunkom, ograniczeniom i sankcjom, jakie są przewidziane przez ustawę i niezbędne w społeczeństwie demokratycznym w interesie bezpieczeństwa państwowego, integralności terytorialnej lub bezpieczeństwa publicznego ze względu na konieczność zapobieżenia zakłóceniu porządku lub przestępstwu, z uwagi na ochronę zdrowia i moralności, ochronę dobrego imienia i praw innych osób oraz ze względu na zapobieżenie ujawnieniu informacji poufnych lub na zagwarantowanie powagi i bezstronności władzy sądowej.”

Skarżąca była parlamentarzystką z ramienia kurdyjskiej Ludowej Partii Demokratycznej (HDP). W 2016 r. Skarżąca brała udział w niezgłoszonych wcześniej zgromadzeniach w Stambule, w ramach których protestowano przeciwko okrucieństwom armii tureckiej wobec ludności kurdyjskiej w mieście Cizre. 9 maja 2016 r. prokurator złożył wniosek do Zgromadzenia Narodowego o uchylenie Skarżącej immunitetu w związku z udziałem w nielegalnym zgromadzeniu. 20 maja 2016 r. Zgromadzenie Narodowe uchwaliło nowelizację konstytucji, która przewidywała automatyczne uwzględnienie wniosków o uchylenie immunitetów posłów, co do których takie wnioski wpłynęły przed wejściem tej nowelizacji w życie. W preambule nowelizacji stwierdzono, że jest to konieczne ze względu na fakt, że niektórzy parlamentarzyści nadużyli swojego immunitetu i wspierali terrorystów. Nowelizacja objęła swoim zakresem zastosowania łącznie 154 posłów, w tym 55 posłów partii HDP. Po uchyleniu immunitetów 14 posłów HDP zostało aresztowanych. Pozbawieni immunitetu parlamentarzyści próbowali nieskutecznie wzruszyć nowelizację konstytucji przed sądem konstytucyjnym. Po wejściu nowelizacji w życie prokurator wniósł akt oskarżenia do sądu przeciwko Skarżącej. Skarżąca została dwukrotnie uniewinniona przez sąd pierwszej instancji, ale postępowanie przed sądem drugiej instancji nadal jest w toku.

• Chociaż art. 34 EKPCz nie pozwala na wnoszenie skarg abstrakcyjnych (actio popularis) na akt ustawodawczy, to dopuszczalna jest skarga indywidualna związana z takim aktem prawnym, o ile Skarżący udowodni, że doszło do indywidualnego naruszenia jego praw. (§ 36) W realiach sprawy Skarżąca może się uważać za ofiarę naruszenia, bowiem została ona poprzez uchwalenie przepisów pozbawiona immunitetu parlamentarnego, a w konsekwencji toczyło się przeciwko niej postępowanie karne. (§ 37–40)

• Skoro turecki sąd konstytucyjny nie dopuszcza wniesienia skargi na ustawę (a jedynie na akt stosowania prawa), to Skarżąca nie była zobowiązana do wyczerpywania nieskutecznego środka odwoławczego w postaci skargi konstytucyjnej. (§ 48–52)

• Postępowania przed komitetem ds. praw człowieka Unii Międzyparlamentarnej nie można uważać za inną międzynarodową procedurę, która uzasadniałaby odrzucenie skargi w myśl art. 35 ust. 2 lit. b EKPCz. (§ 55–57)

• Skoro partia rządząca przeprowadziła nowelizację konstytucji (pozbawiającą Skarżącą immunitetu) pod hasłem walki z popieraniem terroryzmu przez deputowanych, to niewątpliwie jest to forma ingerencji w wolność słowa. (§ 67) Tego typu ingerencja nie jest dopuszczalna w państwie demokratycznym, ponieważ narusza zasadę rządów prawa, zakazującą tworzenia ustaw, które są nakierowane na sankcjonowanie konkretnych osób. Sposób zmiany konstytucji był także nieprzewidywalny, bowiem parlamentarzyści, którzy rozpoczęli kadencję, mieli prawo do ochrony immunitetowej, która mogła być uchylona wyłącznie poprzez indywidualny akt parlamentu, a nie poprzez ustawę. (§ 69)

Immunitet; uchylenie immunitetu; wolność słowa; wolność wypowiedzi; Kurdowie

http://hudoc.echr.coe.int/eng?i=001-209675

Trybunał w niniejszej sprawie (szczególnie w dość obszernym cytacie w § 69) szeroko odwoływał się do wyroku Wielkiej Izby z 22 grudnia 2020 r., Selahattin Demirtaş v. Turcja (nr 2) (14305/17).