Izba

Proporcjonalność przeszukania i innych środków w postępowaniu przygotowawczym w stosunku do dziennikarzy

Art. 3 EKPCz
„Nikt nie może być poddany torturom ani nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu albo karaniu”

Art. 5 ust. 3 EKPCz
„Każdy zatrzymany lub aresztowany zgodnie z postanowieniami ustępu 1 lit. c) niniejszego artykułu powinien zostać niezwłocznie postawiony przed sędzią lub innym urzędnikiem uprawnionym przez ustawę do wykonywania władzy sądowej i ma prawo być sądzony w rozsądnym terminie albo zwolniony na czas postępowania. Zwolnienie może zostać uzależnione od udzielenia gwarancji zapewniających stawienie się na rozprawę”

Art. 5 ust. 4 EKPCz
„Każdy, kto został pozbawiony wolności przez zatrzymanie lub aresztowanie, ma prawo odwołania się do sądu w celu ustalenia bezzwłocznie przez sąd legalności pozbawienia wolności i zarządzenia zwolnienia, jeżeli pozbawienie wolności jest niezgodne z prawem”

Art. 6 ust. 1 EKPCz
„Każdy ma prawo do sprawiedliwego i publicznego rozpatrzenia jego sprawy w rozsądnym terminie przez niezawisły i bezstronny sąd ustanowiony ustawą przy rozstrzyganiu o jego prawach i obowiązkach o charakterze cywilnym albo o zasadności każdego oskarżenia w wytoczonej przeciwko niemu sprawie karnej. Postępowanie przed sądem jest jawne, jednak prasa i publiczność mogą być wyłączone z całości lub części rozprawy sądowej ze względów obyczajowych, z uwagi na porządek publiczny lub bezpieczeństwo państwowe w społeczeństwie demokratycznym, gdy wymaga tego dobro małoletnich lub gdy służy to ochronie życia prywatnego stron albo też w okolicznościach szczególnych, w granicach uznanych przez sąd za bezwzględnie konieczne, kiedy jawność mogłaby przynieść szkodę interesom wymiaru sprawiedliwości”

Art. 6 ust. 2 EKPCz
„Każdego oskarżonego o popełnienie czynu zagrożonego karą uważa się za niewinnego do czasu udowodnienia mu winy zgodnie z ustawą”

Art. 8 EKPCz
„1. Każdy ma prawo do poszanowania swojego życia prywatnego i rodzinnego, swojego mieszkania i swojej korespondencji.
2. Niedopuszczalna jest ingerencja władzy publicznej w korzystanie z tego prawa, z wyjątkiem przypadków przewidzianych przez ustawę i koniecznych w demokratycznym społeczeństwie z uwagi na bezpieczeństwo państwowe, bezpieczeństwo publiczne lub dobrobyt gospodarczy kraju, ochronę porządku i zapobieganie przestępstwom, ochronę zdrowia i moralności lub ochronę praw i wolności innych osób”

Art. 10 EKPCz
„1. Każdy ma prawo do wolności wyrażania opinii. Prawo to obejmuje wolność posiadania poglądów oraz otrzymywania i przekazywania informacji i idei bez ingerencji władz publicznych i bez względu na granice państwowe. Niniejszy przepis nie wyklucza prawa Państw do poddania procedurze zezwoleń przedsiębiorstw radiowych, telewizyjnych lub kinematograficznych.
2. Korzystanie z tych wolności pociągających za sobą obowiązki i odpowiedzialność może podlegać takim wymogom formalnym, warunkom, ograniczeniom i sankcjom, jakie są przewidziane przez ustawę i niezbędne w społeczeństwie demokratycznym w interesie bezpieczeństwa państwowego, integralności terytorialnej lub bezpieczeństwa publicznego ze względu na konieczność zapobieżenia zakłóceniu porządku lub przestępstwu, z uwagi na ochronę zdrowia i moralności, ochronę dobrego imienia i praw innych osób oraz ze względu na zapobieżenie ujawnieniu informacji poufnych lub na zagwarantowanie powagi i bezstronności władzy sądowej”

Art. 13 EKPCz
„Każdy, czyje prawa i wolności zawarte w niniejszej konwencji zostały naruszone, ma prawo do skutecznego środka odwoławczego do właściwego organu państwowego także wówczas, gdy naruszenia dokonały osoby wykonujące swoje funkcje urzędowe”

Art. 1 Protokołu nr 1 do EKPCz
„1. Każda osoba fizyczna i prawna ma prawo do poszanowania swego mienia. Nikt nie może być pozbawiony swojej własności, chyba że w interesie publicznym i na warunkach przewidzianych przez ustawę oraz zgodnie z ogólnymi zasadami prawa międzynarodowego.
2. Powyższe postanowienia nie będą jednak w żaden sposób naruszać prawa państwa do stosowania takich ustaw, jakie uzna za konieczne do uregulowania sposobu korzystania z własności zgodnie z interesem powszechnym lub w celu zabezpieczenia uiszczania podatków bądź innych należności lub kar pieniężnych”

Skarżącymi byli Liviu Aurel Man, jego żona i należące do nich spółki, działające w branży dziennikarskiej (a zajmujące się głównie ujawnianiem korupcji). W 2005 r. prokuratura rozpoczęła śledztwo przeciwko L.A. Manowi i kilku innym dziennikarzom, albowiem dziennikarze gazety mieli szantażować lokalnych, wpływowych ludzi ujawnieniem kompromitujących informacji (w zamian za nieujawnienie mieli żądać wykupienia przestrzeni reklamowej w gazetach należących do L.A. Mana).

30 października 2006 r. prokuratura za zgodą sądu dokonała przeszukania domu L.A. Mana, kilku dziennikarzy oraz siedziby spółek, a także zajęła kilka rzeczy z zamiarem wykorzystania jako materiał dowodowy. W zasadzie nie zgłaszano zastrzeżeń do tych czynności podczas ich dokonywania. W 2009 r. zajęte rzeczy zwrócono.

30 października 2006 r. L.A. Man został aresztowany. Jego aresztowanie transmitowała telewizja zaproszona przez prokuraturę (także później sprawa była szeroko komentowana przez media ogólnokrajowe, wraz z transkrypcją nagrań podsłuchanych rozmów L.A. Mana). Został umieszczony w areszcie; L.A. Man twierdził, że przez dwa miesiące był kompletnie odizolowany od innych więźniów i miał kontakty z rodziną tylko przez godzinę tygodniowo. W marcu 2007 r. zamieniono środek zapobiegawczy na zakaz opuszczania miasta.

W listopadzie 2006 r. na mienie skarżących nałożono zabezpieczenie majątkowe. W toku całego postępowania sądowego nie uchylono tego środka zapobiegawczego w całości (dopiero w 2016 r. uchylono część).

Na początku 2007 r. wniesiono akt oskarżenia. W 2016 r. sąd I instancji skazał L.A. Mana na 3 lata pozbawienia wolności w zawieszeniu. W 2017 r. sąd II instancji uniewinnił jednak L.A. Mana.

W 2018 r. L.A. Man wytoczył powództwo cywilne przeciwko władzy publicznej w związku z długością postępowania sądowego, niesłusznym aresztowaniem i zabezpieczeniem majątkowym. W związku z podniesionym zarzutem niekonstytucyjności działalności władzy publicznej, sąd cywilny na czas rozstrzygnięcia tego zarzutu przez sąd konstytucyjny zawiesił postępowanie cywilne. Postępowanie w sądzie konstytucyjnym trwa nadal.

• Jeżeli istnieje w systemie prawnym skarga na warunki osadzenia w areszcie (i taka skarga została uznana przez ETPCz za skuteczną) skarżący ma obowiązek ją wykorzystać w celu wyczerpania środków krajowych (§ 67).

• Przeszukanie domu i zajęcie przedmiotów domowych sprawia, że dochodzi do ingerencji w poszanowanie mieszkania w rozumieniu art. 8 ust. 1 EKPCz (§ 82).

• Przy ocenie „konieczności w demokratycznym społeczeństwie” (w rozumieniu art. 8 ust. 2 EKPCz oraz art. 10 ust. 2 EKPCz) należy brać pod uwagę to, czy prawo i praktyka zapewniają odpowiednie i efektywne gwarancje przeciwko nadużyciom i arbitralności. Istotnymi czynnikami przy ocenie przez Trybunał są: czy polecenie przeszukania zostało wydane przez sąd na podstawie uzasadnionego podejrzenia, okoliczności wydania polecenia przeszukania, rozsądność zakresu przeszukania i sposób dokonania przeszukania, a w szczególności obecność bezstronnych świadków (§ 86, 129).

• Rozmowy telefoniczne mieszczą się w pojęciu „życia prywatnego” i „korespondencji” w rozumieniu art. 8 ust. 1 EKPCz (§ 103).

• W sytuacjach jawności postępowania karnego na etapie sądowym, kiedy informacje zostały już ujawnione podczas rozprawy, nie można przypisać odpowiedzialności państwu za publikację w gazecie transkrypcji podsłuchanych rozmów, zwłaszcza jeżeli sam skarżący nie wniósł o wyłączenie jawności postępowania sądowego (§ 104–111).

• Mimo że dziennikarze cieszą się szeroką ochroną w zakresie wolności słowa, w realiach sprawy nie doszło do nieproporcjonalnej ingerencji w wolność słowa, albowiem przeszukanie i zajęcie rzeczy było – w odróżnieniu od podobnych spraw rozpatrywanych wcześniej przez Trybunał – związane z bardzo poważnymi zarzutami karnymi o udział w zorganizowanej grupie przestępczej (§ 131).

Wolność słowa; dziennikarze; przeszukanie; postępowanie przygotowawcze; zabezpieczenie majątkowe

http://hudoc.echr.coe.int/eng?i=001-199494