Izba

Dopuszczalność i obowiązki informacyjne dotyczące sekcji zwłok noworodka wbrew woli oraz przekonaniom religijnym rodziców

Art. 8 EKPCz
„1. Każdy ma prawo do poszanowania swojego życia prywatnego i rodzinnego, swojego mieszkania i swojej korespondencji.
2. Niedopuszczalna jest ingerencja władzy publicznej w korzystanie z tego prawa z wyjątkiem przypadków przewidzianych przez ustawę i koniecznych w demokratycznym społeczeństwie z uwagi na bezpieczeństwo państwowe, bezpieczeństwo publiczne lub dobrobyt gospodarczy kraju, ochronę porządku i zapobieganie przestępstwom, ochronę zdrowia i moralności lub ochronę praw i wolności osób.”

Art. 9 EKPCz
„1. Każdy ma prawo do wolności myśli, sumienia i wyznania; prawo to obejmuje wolność zmiany wyznania lub przekonań oraz wolność uzewnętrzniania indywidualnie lub wspólnie z innymi, publicznie lub prywatnie, swego wyznania lub przekonań przez uprawianie kultu, nauczanie, praktykowanie i czynności rytualne.
2. Wolność uzewnętrzniania wyznania lub przekonań może podlegać jedynie takim ograniczeniom, które są przewidziane przez ustawę i konieczne w społeczeństwie demokratycznym z uwagi na interesy bezpieczeństwa publicznego, ochronę porządku publicznego, zdrowia i moralności lub ochronę praw i wolności innych osób.”

Art. 13 EKPCz
„Każdy, kogo prawa i wolności zawarte w niniejszej Konwencji zostały naruszone, ma prawo do skutecznego środka odwoławczego do właściwego organu państwowego także wówczas, gdy naruszenia dokonały osoby wykonujące swoje funkcje urzędowe.”

Skarżąca jest Austriaczką, która w 2006 roku zaszła w ciążę. Badania prenatalne wykazały, że płód wykazuje cechy charakterystyczne dla „Prune-Belly-Syndrome” (zespołu suszonej śliwki), rzadko spotykanego zespołu wad wrodzonych oraz, z uwagi na inne problemy w rozwoju ciąży, prawdopodobnie nie przeżyje porodu. Skarżąca urodziła 3 kwietnia 2007 r., zaś wcześniak zmarł dwa dni później z powodu krwotoku mózgowego.

Zarówno przed, jak i po porodzie, skarżąca wraz z mężem zostali zapytani o możliwość przeprowadzenia sekcji zwłok. W obu przypadkach nie wyrazili oni tego rodzaju zgody, wskazując na chęć pogrzebania dziecka zgodnie z obrządkiem muzułmańskim, a więc po rytualnym obmyciu, do którego ciało powinno pozostać w możliwie nienaruszonym stanie. Zostali poinformowani, że sekcja zwłok zgodnie z prawem zostanie przeprowadzona tak czy inaczej, by ujednoznacznić postawioną diagnozę.

6 kwietnia 2007 r. przeprowadzono sekcję zwłok, w trakcie której wyjęto wszystkie organy i zastąpiono watą, do tego stopnia, że płeć dziecka przestała być rozpoznawalna. 8 kwietnia 2007 r. skarżąca została poinformowana o sekcji i zgłosiła Policji fakt dokonania sekcji bez jej zgody.

Ciało dziecka zostało zwrócone rodzicom, których nie poinformowano o zakresie sekcji. Zabrali oni szczątki do rodzinnej miejscowości w Turcji, by dokonać pochówku. W trakcie uroczystości i, ku zgorszeniu jej kilkudziesięciu do kilkuset uczestników, okazało się, że skoro płeć dziecka nie jest rozpoznawalna, nie można przeprowadzić pogrzebu zgodnie z rytuałem. Skarżąca pogrzebała syna świecko, w innej miejscowości. Po interwencji Rzecznika Praw Pacjenta, otrzymała pozostałe szczątki dziecka, które również przetransportowała do grobu w Turcji.

30 marca 2010 r. skarżąca wniosła pozew przeciwko szpitalowi o odszkodowanie i zadośćuczynienie w związku z przeprowadzeniem sekcji pomimo braku zgody, braku informacji na temat zakresu sekcji oraz, spowodowanym w konsekwencji tych działań, zespołem stresu pourazowego.

Sąd I instancji dwukrotnie (z uwagi na uchybienia proceduralne sprawa rozpatrywana była ponownie) przyznał skarżącej rację, opierając się na ekspertyzie, że to właśnie wydarzenia związane z pogrzebem, będące rezultatem braku stosownych informacji na temat zakresu sekcji zwłok, stały się przyczyną jej zaburzenia. Nie dopatrzył się jednak niezgodności samej sekcji zwłok z prawem. 4 grudnia 2014 r. Sąd Apelacyjny w Innsbrucku oddalił roszczenia skarżącej, podobnie, 25 września 2015 r. Sąd Najwyższy odrzucił jej skargę kasacyjną wskazując na brak obowiązków informacyjnych w zakresie sekcji zwłok.

• Pojęcie konieczności implikuje, że omawiana ingerencja odpowiada pilnej potrzebie społecznej, a w szczególności, jest proporcjonalna do słusznego celu i zapewnia równowagę, która musi zostać osiągnięta między konkurencyjnymi interesami jednostki oraz ogółu. (§ 76)

• W świetle ustawy o szpitalach, Trybunał zauważa, że austriacki ustawodawca zdecydował się na nadanie nadrzędności interesom nauki i zdrowia innych nad religijnymi lub jakimikolwiek innymi powodami sprzeciwu ze strony krewnych zmarłego. (§ 85)

• Trybunał zauważa, że ​​dowody zebrane w postępowaniu krajowym potwierdziły zgodność z prawem przeprowadzenia sekcji zwłok. Ekspertyzy wykazały, że sekcja zwłok została wykonana w celu potwierdzenia wcześniejszej diagnozy i wyraźnie służyła ochronie interesów naukowych. Wskazały, że omawiane schorzenie nie zostało jeszcze dostatecznie zbadane, istniały choroby z podobnymi objawami. Trybunał potwierdza zatem, że prawny wymóg istnienia interesu naukowego w wykonaniu sekcji zwłok został zrealizowany w niniejszej sprawie. (§ 88)

• Mimo że rzeczywiście istniało naukowe zainteresowanie w przeprowadzeniu sekcji zwłok, ​​sekcja 25 ustawy o szpitalach stanowi, że sekcja zwłok może być wykonana, jeśli jest to „konieczne” w celu zabezpieczenia celu naukowego, co pozostawia lekarzom pewien zakres uznania, w tym co do zakresu niezbędnej interwencji oraz podjęcia decyzji o przeprowadzeniu sekcji zwłok w danym przypadku. Przepis ten nie wyklucza zatem, że równoważenie konkurujących praw i interesów może lub powinno być realizowane. Trybunał zauważa, że powody sprzeciwu skarżącej wobec sekcji zwłok jej syna nie zostały wzięte pod uwagę ani przez personel szpitala, ani przez sądy krajowe, mimo że dysponowali oni wiedzą na ten temat, wyraźnie dostarczoną przez skarżącą. (§ 89)

• Sam brak jasnego uregulowania zakresu informacji na temat sekcji zwłok zmarłej osoby bliskiej nie jest wystarczający, aby uznać naruszenie pozwanego państwa za pozytywny obowiązek wynikający z art. 8 Konwencji w niniejszej sprawie (§ 112)

• Zachowaniu personelu szpitala wobec wnioskodawcy wyraźnie brakowało staranności i ostrożności wymaganej przez sytuację. Powinien był on poinformować skarżącą i jej męża o zakresie sekcji zwłok ich syna. Ta informacja była dla nich ważna, w szczególności ze względów religijnych, ponieważ było to kluczowe dla planowania ceremonii pogrzebowej, o której wcześnie poinformowali szpital. (§ 118)

• W konkretnych okolicznościach sprawy, w której skarżąca poinformowała szpital, że ciało jej syna powinno pozostać nienaruszone dla celów pogrzebu, obowiązkiem szpitala było poinformowanie skarżącej bez zbędnej zwłoki o usunięciu i miejscu przechowywania organów jej dziecka. (§ 119)

Ustawa o szpitalach

Art. 25 ust. 1 ustawy o szpitalach stanowi, że zwłoki pacjentów zmarłych w szpitalach publicznych należy poddać sekcji, jeżeli sekcja zwłok została zlecona przez policję sanitarną (Sanitätspolizei) lub w trakcie postępowania karnego, lub jeżeli jest to konieczne w celu ochrony innych interesów publicznych lub naukowych – w szczególności dlatego, że sprawa nie jest jasna diagnostycznie lub miała miejsce interwencja chirurgiczna. We wszystkich innych przypadkach sekcję zwłok można przeprowadzić wyłącznie za zgodą najbliższych krewnych zmarłego, chyba że zmarły wyraził na to zgodę jeszcze za życia, zgodnie z art. 25 ust. 2 ustawy o szpitalach. W odniesieniu do każdej sekcji zwłok sporządzane jest pisemne oświadczenie i przechowywane w historii medycznej zmarłego (art. 25 ust. 3 ustawy o szpitalach).

[Section 25(1) of the Hospital Act stipulates that corpses of patients who have died in public hospitals shall be examined post mortem if a post-mortem has been ordered by the sanitary police (Sanitätspolizei) or during criminal proceedings, or if it is necessary for the safeguarding of other public or scientific interests – in particular because the case is not diagnostically clear or there has been a surgical intervention. In all other cases, a post-mortem may only be carried out with the consent of the deceased’s closest relatives, unless the deceased agreed to it while still alive, pursuant to section 25(2) of the Hospital Act. In respect of each post-mortem, a written statement shall be prepared and preserved in the medical history of the deceased (section 25(3) of the Hospital Act).]

Prawo pogrzebowe

Zgodnie z art. 12 ust. 3 prawa pogrzebowego sekcja zwłok pacjenta zmarłego w szpitalu publicznym musi być przeprowadzona m.in. ze względu na interes publiczny lub naukowy – w szczególności, gdy sprawa jest niejasna diagnostycznie lub miała miejsce interwencja chirurgiczna.

[Under section 12(3) of the Funeral Act, a post-mortem of the corpse of a patient who has died in a public hospital must be carried out, inter alia, if the opening of the corpse in question is necessary in order to safeguard public or scientific interests – in particular if the case is diagnostically unclear or if there has been a surgical intervention.]

Sekcja zwłok; zgoda; szpital; wolność wyznania; post-mortem

http://hudoc.echr.coe.int/eng?i=001-211365