Izba

Utrzymanie kar pozbawienia wolności w toku postępowania wznowieniowego jako potencjalne naruszenie art. 7 EKPCz

Art. 7 EKPCz

„1. Nikt nie może być uznany za winnego popełnienia czynu polegającego na działaniu lub zaniechaniu działania, który według prawa wewnętrznego lub międzynarodowego nie stanowił czynu zagrożonego karą w czasie jego popełnienia. Nie będzie również wymierzona kara surowsza od tej, którą można było wymierzyć w czasie, gdy czyn zagrożony karą został popełniony.

2. Niniejszy artykuł nie stanowi przeszkody w sądzeniu i karaniu osoby winnej działania lub zaniechania, które w czasie popełnienia stanowiły czyn zagrożony karą według ogólnych zasad uznanych przez narody cywilizowane”.

W grudniu 2001 r. nieletni S. został uprowadzony i zamordowany. Zostały ujawnione dowody wskazujące na to, że Skarżący zabił S. 15 lutego 2002 r. Skarżący został przesłuchany jako świadek bez obecności adwokata na okoliczność zabójstwa K., osoby w podeszłym wieku, która została zamordowana w listopadzie 2001 r. W trakcie tego przesłuchania Skarżący przyznał się do zabójstwa K. Prokurator wniósł do sądu akt oskarżenia w zakresie zabójstw K. i S., a także przestępstw będących w zbiegu z zabójstwami.

11 czerwca 2002 r. Sąd w Żytomierzu skazał Skarżącego za zabójstwa na karę dożywotniego pozbawienia wolności, a także za przestępstwa będące w zbiegu (kary za nie – od 10 do 15 lat pozbawienia wolności – zostały pochłonięte przez karę dożywotniego pozbawienia wolności). Wyrok ten został podtrzymany we wszystkich instancjach.

Skarżący wniósł pierwszą skargę do ETPC (Shabelnik v. Ukraina, 16404/03). Trybunał stwierdził naruszenie art. 6 EKPCz w zakresie prawa do milczenia oraz zasady nemo se ipsum accusare tenetur w odniesieniu do zabójstwa K. Po wznowieniu postępowania przed ukraińskim Sądem Najwyższym, pominięto dowód z zeznań Skarżącego jako świadka, ale stwierdzono, że pozostałe dowody są wystarczające do przypisania Skarżącemu winy za zabójstwo K. Skarżący wniósł drugą skargę do ETPC (Shabelnik v. Ukraina (nr 2), 15685/11). Trybunał ponownie stwierdził naruszenie art. 6 EKPCz, stwierdzając, że jedynie pełen proces przed sądem pozwoli ustalić przydatność pozostałych dowodów w zakresie zabójstwa K.

Adwokat Skarżącego wniósł o wznowienie postępowania do Sądu Najwyższego, który 16 maja 2018 r. wydał postanowienie w tej sprawie. W zakresie zabójstwa K. (i towarzyszących temu przestępstw) wyrok z 2002 r. uchylono i przekazano sprawę do ponownego rozpatrzenia sądowi pierwszej instancji. W zakresie zabójstwa S. przyjęto, że Skarżący został skazany na karę dożywotniego pozbawienia wolności (oraz na mniejsze, zaabsorbowane kary za przestępstwa w zbiegu).

• Chociaż Trybunał przyjmuje rozróżnienie między karą a jej wykonaniem na potrzeby zastosowania art. 7 EKPCz, to jednak w realiach sprawy wznowienie postępowania przez Sąd Najwyższy nie jest w jakikolwiek sposób związane z wykonaniem kary. (§ 33–34)

• Art. 7 EKPCz gwarantuje nie tylko zasadę lex severior retro non agit, lecz także zasadę lex mitior retro agit. Podobnie z tego przepisu wynika zakaz nakładania kary po upływie okresu przedawnienia. (§ 36)

• W realiach sprawy Trybunał musi zbadać, czy postanowienie Sądu Najwyższego Ukrainy z 2018 r. nakładało na Skarżącego nową karę. (§ 36) W poprzednich dwóch sprawach, toczących się przed Trybunałem, chodziło jedynie o nieprawidłowości związane z zabójstwem K., a Trybunał nie dopatrzył się jakichkolwiek naruszeń związanych z zabójstwem S. (§ 45) W konsekwencji więc Sąd Najwyższy Ukrainy uchylił wyrok sądu pierwszej instancji z 2002 r. jedynie w zakresie zabójstwa K. (§ 46) Wyrok sądu pierwszej instancji z 2002 r. rozdzielał przypisanie winy i wymierzenie kary za przestępstwa wobec S. i za przestępstwa wobec K. (§ 47) Skoro kwestia przestępstw wobec K. miała być przedmiotem dalszego procedowania przed sądem pierwszej instancji, słusznie Sąd Najwyższy Ukrainy wyeliminował z opisu i kwalifikacji prawnej zabójstwa S. okoliczności odwołujące się do ciągu przestępstw. (§ 48) A zatem należało stwierdzić, że Sąd Najwyższy Ukrainy nie nałożył na Skarżącego nowej kary, a jedynie uznał wymiar kar wymierzonych w 2002 r. (§ 49)

Kodeks karny Ukrainy z 2001 r.

– Art. 49 ust. 1 pkt 5

„Jeżeli minęło nie mniej niż 15 lat od daty popełnienia szczególnie ciężkiego przestępstwa, postępowanie karne należy umorzyć”.

[A person shall be discharged from criminal liability if the following periods have elapsed between the date of the criminal offence and the effective date of judgment: … fifteen years, in the event that an especially grave offence has been committed.]

nullum crimen sine lege; nulla poena sine lege; wznowienie postępowania

http://hudoc.echr.coe.int/eng?i=001-212897