Izba

Przepadek środków pieniężnych nieprzedstawionych do deklaracji celnej

Art. 6 ust. 1 EKPCz
„Każdy ma prawo do sprawiedliwego i publicznego rozpatrzenia jego sprawy w rozsądnym terminie przez niezawisły i bezstronny sąd ustanowiony ustawą przy rozstrzyganiu o jego prawach i obowiązkach o charakterze cywilnym albo o zasadności każdego oskarżenia w wytoczonej przeciwko niemu sprawie karnej. Postępowanie przed sądem jest jawne, jednak prasa i publiczność mogą być wyłączone z całości lub części rozprawy sądowej ze względów obyczajowych, z uwagi na porządek publiczny lub bezpieczeństwo państwowe w społeczeństwie demokratycznym, gdy wymaga tego dobro małoletnich lub gdy służy to ochronie życia prywatnego stron albo też w okolicznościach szczególnych, w granicach uznanych przez sąd za bezwzględnie konieczne, kiedy jawność mogłaby przynieść szkodę interesom wymiaru sprawiedliwości.”

Art. 13 EKPCz
„Każdy, czyje prawa i wolności zawarte w niniejszej konwencji zostały naruszone, ma prawo do skutecznego środka odwoławczego do właściwego organu państwowego także wówczas, gdy naruszenia dokonały osoby wykonujące swoje funkcje urzędowe.”

Art. 1 Protokołu nr 1 do EKPCz
„Każda osoba fizyczna i prawna ma prawo do poszanowania swego mienia. Nikt nie może być pozbawiony swojej własności, chyba że w interesie publicznym i na warunkach przewidzianych przez ustawę oraz zgodnie z ogólnymi zasadami prawa międzynarodowego.
Powyższe postanowienia nie będą jednak w żaden sposób naruszać prawa państwa do stosowania takich ustaw, jakie uzna za konieczne do uregulowania sposobu korzystania z własności zgodnie z interesem powszechnym lub w celu zabezpieczenia uiszczania podatków bądź innych należności lub kar pieniężnych.”

W 2009 r. Skarżący – podróżujący z Sofii do Londynu – przewoził gotówkę w kwocie 34.300 euro. W toku kontroli pieniądze te zostały zajęte. Wprawdzie postępowanie karne zostało w tej sprawie umorzone (uznano, że Skarżący nie dopuścił się umyślnego niezadeklarowania przewożonych pieniędzy), ale wszczęto postępowanie w sprawie o wykroczenie administracyjne. Komendant posterunku służby celnej w Sofii nałożył na Skarżącego 1000 lewów bułgarskich (ok. 500 euro) oraz orzekł przepadek całej przewożonej sumy.

W wyniku odwołania, sąd pierwszej instancji uchylił decyzję komendanta służby celnej, stwierdzając, że obowiązkowi deklaracji podlegają jedynie środki pieniężne wwożone i wywożone z terytorium Unii Europejskiej (zgodnie z prawem UE). Komendant służby celnej wniósł skargę do Sądu Administracyjnego w Sofii, który ją uwzględnił, uznając, że decyzja komendanta była prawidłowa.

• Mimo śmierci Skarżącego po wniesieniu skargi, wdowa oraz dwójka dzieci mogą występować w jego imieniu przed ETPCz. (§ 27–28) Należy także odrzucić zarzut wstępny strony rządowej co do niewyczerpania środków zaskarżenia. Skarżący przeszedł całą ścieżkę postępowania sądowoadministracyjnego; nie ma konieczności dodatkowego pozywania Skarbu Państwa lub odwoływania się od decyzji o umorzeniu postępowania karnego. (§ 29–34)

• Sądy mają obowiązek uzasadnienia swoich decyzji tak, aby strona mogła poznać zasadnicze motywy orzeczenia. W realiach sprawy Sąd Administracyjny w Sofii odniósł się do głównych twierdzeń Skarżącego, natomiast sprawa zgodności regulacji krajowej z prawem UE nie została w ogóle podniesiona przez stronę na tym etapie, toteż skarga na naruszenie art. 6 EKPCz w tym zakresie musi zostać odrzucona. (§ 38–43)

• Niewątpliwie przepadek środków pieniężnych stanowi ingerencję w prawo własności, o którym mowa w art. 1 Protokołu nr 1 do EKPCz. (§ 55) Oznacza to, że Trybunał musi ustalić, czy taka ingerencja miała podstawę prawną, czy realizowała uprawniony cel i czy była proporcjonalna. (§ 56) Ingerencja była oparta o podstawę prawną w prawie krajowym. Nawet jeżeli istniały kontrowersje co do jej zgodności z prawem UE, to w ocenie Trybunału nie ma potrzeby rozstrzygania tej kwestii. (§ 58) Niewątpliwie ingerencja miała na celu interes publiczny, tj. zapobieganie nielegalnemu przepływowi pieniędzy. (§ 59) Przy ocenie proporcjonalności Trybunał bierze pod uwagę ciężar przestępstwa i zachowanie Skarżącego, a z drugiej strony naturę i surowość nałożonych kar, aby sprawdzić, czy państwo-strona – przy zachowaniu marginesu oceny – dokonało odpowiedniego wyważenia między interesem publicznym a prywatnym. (§ 60) W realiach sprawy władze krajowe nie podejrzewały Skarżącego o to, że nielegalnie uzyskał przewożone środki. Z powodu braku umyślności umorzono postępowanie karne. W tym kontekście strona rządowa nie wykazała, aby obok kary administracyjnej (w dolnej granicy ustawowego zagrożenia) konieczny był przepadek całej sumy przewożonych pieniędzy, a zatem doszło do naruszenia art. 1 Protokołu nr 1 do EKPCz. (§ 61–66)

• Art. 13 EKPCz nie gwarantuje prawa do sukcesu w postępowaniu, a jedynie prawo do skorzystania ze środka ochrony prawnej przeciwko naruszeniu Konwencji. Nie ma wątpliwości, że Skarżący mógł w sprawie skorzystać ze ścieżki sądowoadministracyjnej, w ramach której sądy orzekające mogły uchylić decyzję administracyjną o nałożeniu kary. Nie doszło zatem do naruszenia art. 13 EKPCz. (§ 69–75)

Prawo dewizowe z 1999 r. (Bułgarii)

– Art. 11 ust. 3

„Osoby fizyczne, przewożące sumę pieniędzy przekraczającą 25.000 lewów bułgarskich (lub równowartość w walutach obcych), składają deklarację funkcjonariuszom służby celnej co do kwoty i pochodzenia przewożonych środków wraz z zaświadczeniem o uregulowaniu zobowiązań podatkowych, wydanym przez właściwą dyrekcję regionalną administracji podatkowej.”

[En cas d’importation ou d’exportation d’une somme dépassant 25.000 levs bulgares ou l’équivalent en monnaies étrangères, les personnes physiques (…) déclarent aux services douaniers le montant et l’origine de la somme en question (…) et leur présentent une attestation de régularité fiscale délivrée par la direction régionale compétente de l’administration fiscale nationale.]

– Art. 18 ust. 1

„Kto narusza lub dopuszcza do naruszenia art. 11 ust. 3, podlega karze od 1000 do 3000 lewów, o ile jego czyn nie stanowi przestępstwa.”

[Celui qui commet ou permet la commission d’une infraction aux règles énoncées à l’article 11, alinéa 3, (…) et aux actes d’application de cette disposition est puni d’une amende allant de 1000 à 3000 levs dès lors que son acte ne constitue pas une infraction pénale.]

– Art. 20

„Przedmioty [pochodzące z] wykroczenia podlegają przepadkowi na rzecz Skarbu Państwa, także wówczas, gdy sprawca nie został zidentyfikowany.”

[L’objet de l’infraction est confisqué au profit de l’État, y compris quand le contrevenant ne peut pas être identifié.]

Rozporządzenie (WE) nr 1889/2005 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 26 października 2005 r. w sprawie kontroli środków pieniężnych wwożonych do Wspólnoty lub wywożonych ze Wspólnoty

– Art. 3 ust. 1

„Każda osoba fizyczna wjeżdżająca do Wspólnoty lub wyjeżdżająca ze Wspólnoty i przewożąca środki pieniężne o wartości 10.000 EUR lub wyższej zobowiązana jest zgodnie z niniejszym rozporządzeniem do zgłoszenia tej kwoty właściwym organom Państwa Członkowskiego, przez które wjeżdża do Wspólnoty lub wyjeżdża ze Wspólnoty. Obowiązek złożenia deklaracji nie jest spełniony, jeżeli przekazane informacje są nieprawdziwe lub niekompletne.”

[Toute personne physique entrant ou sortant de la Communauté avec au moins 10.000 euros en argent liquide déclare la somme transportée aux autorités compétentes de l’État membre par lequel elle entre ou sort de la Communauté, conformément au présent règlement. L’obligation de déclaration n’est pas réputée exécutée si les informations fournies sont incorrectes ou incomplètes.]

W świetle wyroków TSUE Lu Zheng (C-190/17) oraz NL (C-679/19) dopuszczono stosowanie obowiązku zgłoszenia przepływów gotówki wewnątrz UE, ale stwierdzono także, że nieproporcjonalne jest orzekanie łącznie przepadku i kar administracyjnych za przewożenie pieniędzy bez zgłoszenia. (§ 25–26)

Proporcjonalność; przepadek; deklaracja celna; prawo celne; przewóz pieniędzy

http://hudoc.echr.coe.int/eng?i=001-211363