Izba

Rozbieżności w orzecznictwie w świetle prawa do rzetelnego procesu sądowego

Art. 6 EKPCz

„1.Każdy ma prawo do sprawiedliwego i publicznego rozpatrzenia jego sprawy w rozsądnym terminie przez niezawisły i bezstronny sąd ustanowiony ustawą przy rozstrzyganiu o jego prawach i obowiązkach o charakterze cywilnym albo o zasadności każdego oskarżenia w wytoczonej przeciwko niemu sprawie karnej. Postępowanie przed sądem jest jawne, jednak prasa i publiczność mogą być wyłączone z całości lub części rozprawy sądowej ze względów obyczajowych, z uwagi na porządek publiczny lub bezpieczeństwo państwowe w społeczeństwie demokratycznym, gdy wymaga tego dobro małoletnich lub gdy służy to ochronie życia prywatnego stron albo też w okolicznościach szczególnych, w granicach uznanych przez sąd za bezwzględnie konieczne, kiedy jawność mogłaby przynieść szkodę interesom wymiaru sprawiedliwości.

2.Każdego oskarżonego o popełnienie czynu zagrożonego karą uważa się za niewinnego do czasu udowodnienia mu winy zgodnie z ustawą.

3.Każdy oskarżony o popełnienie czynu zagrożonego karą ma co najmniej prawo do:
a) niezwłocznego otrzymania szczegółowej informacji w języku dla niego zrozumiałym o istocie i przyczynie skierowanego przeciwko niemu oskarżenia;
b) posiadania odpowiedniego czasu i możliwości do przygotowania obrony;
c) bronienia się osobiście lub przez ustanowionego przez siebie obrońcę, a jeśli nie ma wystarczających środków na pokrycie kosztów obrony – do bezpłatnego korzystania z pomocy obrońcy wyznaczonego z urzędu, gdy wymaga tego dobro wymiaru sprawiedliwości;
d) przesłuchania lub spowodowania przesłuchania świadków oskarżenia oraz żądania obecności i przesłuchania świadków obrony na takich samych warunkach jak świadków oskarżenia;
e) korzystania z bezpłatnej pomocy tłumacza, jeżeli nie rozumie lub nie mówi językiem używanym w sądzie.”

Skarżący są żołnierzami lub pracownikami sił zbrojnych Serbii, albo byli żołnierzami lub pracownikami sił zbrojnych Jugosławii lub sił zbrojnych Serbii i Czarnogóry (po rozpadzie Jugosławii).

Zgodnie z ustawą o siłach zbrojnych Jugosławii (Zakon o vojsci Jugoslavije- patrz Akty Normatywne) wynagrodzenie żołnierzy i pracowników sił zbrojnych zależne jest od współczynników określanych co miesiąc przez Ministerstwo Obrony Narodowej.

Zdaniem Skarżących Ministerstwo Obrony Narodowej nie wywiązywało się z obowiązków wynikających ze wskazanej ustawy, poprzez nieregularne i nieprawidłowe określanie współczynników mających wpływ na wysokość wynagrodzenia Skarżących. Wskutek zaniechań Skarżący twierdzą, że ich wynagrodzenie było regularnie zaniżane.

Postępowania administracyjne i cywilne wytoczone przez poszczególnych Skarżących zakończyły się ich umorzeniem.

Skargi konstytucyjne wytoczone przez Skarżących wskazywały na brak bezstronności sędziów Sądu Najwyższego Serbii, którzy przed wydaniem wyroku odbyli rozmowę za zamkniętymi drzwiami z przedstawicielami Ministerstwa Obrony Narodowej Serbii. Trybunał Konstytucyjny Serbii odrzucił wszystkie skargi.

• Badanie bezstronności sądu przebiega na dwóch płaszczyznach: subiektywnej i obiektywnej (§ 57). Aspekt subiektywny należy rozumieć jako istnienie osobistego uprzedzenia poszczególnego sędziego w konkretnej sprawie. Sędziowie cieszą się domniemaniem zachowania bezstronności w wymiarze subiektywnym- ciężar dowodu w tym zakresie spoczywa na Skarżącym (§ 58). Aspekt obiektywny oznacza istnienie mechanizmów ustrojowych, które wykluczałyby możliwość istnienia uzasadnionych wątpliwości co do bezstronności sądu (§ 57). Najpoważniejszym i najbardziej oczywistym naruszeniem prawa do bezstronnego sądu w wymiarze obiektywnym jest istnienie powiązań między sędzią a stroną postępowania. Należy jednak dostrzec, że często nie można wyraźnie rozgraniczyć obu wskazanych płaszczyzn oceny bezstronności sądu (§ 59-62).

• Istnienie rozbieżności w stosowaniu prawa samo w sobie nie stanowi naruszenia prawa do rzetelnego procesu sądowego. (§ 80)

Ustawa o siłach zbrojnych Jugosławii (Zakon o vojsci Jugoslavije)
Zgodnie z przepisami wskazanej ustawy wysokość wynagrodzenia żołnierzy i innych pracowników sił zbrojnych stanowi iloczyn określanych przez Ministerstwo Obrony Narodowej stawki dla każdego stanowiska i współczynnika związanego z sytuacją osobistą konkretnego żołnierza/ pracownika sił zbrojnych (wysokość współczynnika zależy m. in. od stopnia, długości stażu, wykształcenia i osiągnięć zawodowych). Obie wartości są podawane co miesiąc, a mnożąc je przez liczbę przepracowanych godzin odpowiednia komórka każdego garnizonu wylicza rzeczywiste wynagrodzenie przysługujące każdemu żołnierzowi/ pracownikowi sił zbrojnych.
[„27.  Article 7 of the Yugoslav Armed Forces Act states that professional members of the armed forces are professional and civilian personnel.
28.  The individual salaries of professional and civilian military personnel are determined by multiplication of a base salary (bodovi/koeficijenati) by the coefficient for salary calculation (novčana vrednost boda/koeficijenta).
29.  The Federal Government, as stated by Articles 87 and 150, fixes various determining factors for salaries. Under Article 71, the base salary (osnovna plata izražena u bodovima) of military personnel depends on position, rank, specific military service, responsibilities, conditions and complexity of work, pension scheme, and so on (plata prema činu, plata prema stažu, položajna plata i vojni dodatak prema posebnim uslovima službe). Article 132 states that the base salary of civilian personnel depends on position, education, work achievements, career stage and particular conditions of work. Base salaries are determined by administrative employment/appointment decisions (rešenje o postavljenju) taken by the relevant superiors (načelnik Generalštaba ili starešina jedinice) in accordance with the determining factors fixed by the Government for each position, rank, and so on (razni dodaci). According to the testimonies of the military personnel and certain judgments of the domestic courts, these decisions are communicated to the staff only verbally.
30.  The local military unit (vojna pošta) is to submit to the Ministry of Defence’s calculation unit (Vojno-računovodstveni centar MO u Beogradu) monthly lists indicating the number of hours worked (radne liste s brojem radnih sati; podaci o oceni rezultata rada); they do not apparently adopt separate decisions on salary determination (ne obračunavaju plate u novčanom iznosu). Lastly, using the above-mentioned parameters, the military calculation unit determine, calculate and pay salaries (sastavlja platne spiskove i isplaćuje plate preko tekućeg računa) on the basis of the monthly lists and the coefficient (vrednost boda), which the Minister is to supply every month and publish in the Official Military Gazette…”]

Opinia prawna przyjęta przez Sąd Najwyższy Serbii, Izbę Cywilną dnia 06.04.2004 r. (Pravno shvatanje Građanskog odeljenja Vrhovnog suda Srbije, sa obrazloženjem, utvrđeno na sednici od 6. aprila 2004. godine)
Sąd Najwyższy Serbii przyjął, że prawomocne rozstrzygnięcie sądów administracyjnych w przedmiocie zapłaty z tytułu nieprawidłowego obliczenia wynagrodzenia żołnierzy i pracowników sił zbrojnych nie wiąże sądów cywilnych orzekających w przedmiocie odpowiedzialności Skarbu Państwa z tytułu szkody wyrządzonej wydaniem decyzji.
[„The legal opinion states that the competence of the administrative bodies in claims seeking a determination of the above-mentioned rights does not limit the jurisdiction of the civil courts to adjudicating claims for damages based on the State’s alleged malfeasance (nezakonit i nepravilan rad)…”]

Opinia prawna przyjęta przez Sąd Najwyższy Serbii, Izbę Cywilną dnia 06.04.2004 r. (Pravno shvatanje Građanskog odeljenja Vrhovnog suda Srbije, sa obrazloženjem, utvrđeno na sednici od 31. maja 2005. godine)
Sąd Najwyższy Serbii przyjął, że w pozwy o zapłatę z tytułu szkody wyrządzonej wydaniem decyzji w sprawach dotyczących żołnierzy i pracowników sił zbrojnych mogą być dopuszczane tylko i wyłącznie w sytuacji, gdy odpowiedni sąd rozpatrzył w drugiej instancji zażalenie na wydaną decyzję administracyjną (zgodnie z ówczesnym prawem były to sądy wojskowe i sądy Serbii i Czarnogóry- żadne z nich nie istniały już w chwili wydawani opinii). Jedynie orzeczenia prawomocne i opatrzone klauzulą wykonalności stanowiły, zdaniem Sądu Najwyższego Serbii, stanowiły podstawę odpowiedzialności Skarbu Państwa. Ponadto odpowiedzialność ta powstawać miała tylko w sytuacji, gdy organy administracyjne nie zapłaciły całości lub części
kwot zasądzonych wskazanymi orzeczeniami.
[„…the Supreme Court clarified that the act determining the right to salary and its scope was an administrative act whose legality and conformity with the law had to be assessed or controlled by the administrative bodies vested with the authority to adopt such acts and by the court at final instance through administrative proceedings and judicial review (formerly the Military Court, then the Court of Serbia and Montenegro – none of the two courts exist nowadays). Only a final and enforceable decision on the amount of salary created an obligation. The State could then be held liable for damages, as provided for by Article 172 of the Obligations Act…, in the event that its administrative authorities fully or partially withheld payments, failed to pay entire or partial amounts, or paid them selectively…”]

Rozbieżności w orzecznictwie; case law; art. 6 EKPCz; Svilengaćanin i Inni v. Serbia

http://hudoc.echr.coe.int/eng?i=001-207123