Izba

Wpływ strajku głodowego osadzonego na odbywanie kary

Art. 3 EKPCz
„Nikt nie może być poddany torturom ani nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu albo karaniu”

Art. 5 EKPCz
„1.  Każdy ma prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego. Nikt nie może być pozbawiony wolności, z wyjątkiem następujących przypadków i w trybie ustalonym przez prawo:
a) zgodnego z prawem pozbawienia wolności w wyniku skazania przez właściwy sąd;
b) zgodnego z prawem zatrzymania lub aresztowania w przypadku niepodporządkowania się wydanemu zgodnie z prawem orzeczeniu sądu lub w celu zapewnienia wykonania określonego w ustawie obowiązku;
c) zgodnego z prawem zatrzymania lub aresztowania w celu postawienia przed właściwym organem, jeżeli istnieje uzasadnione podejrzenie popełnienia czynu zagrożonego karą, lub, jeśli jest to konieczne, w celu zapobieżenia popełnieniu takiego czynu lub uniemożliwienia ucieczki po jego dokonaniu;
d) pozbawienia nieletniego wolności na podstawie zgodnego z prawem orzeczenia w celu ustanowienia nadzoru wychowawczego lub zgodnego z prawem pozbawienia nieletniego wolności w celu postawienia go przed właściwym organem;
e) zgodnego z prawem pozbawienia wolności osoby w celu zapobieżenia szerzeniu przez nią choroby zakaźnej, osoby umysłowo chorej, alkoholika, narkomana lub włóczęgi;
f) zgodnego z prawem zatrzymania lub aresztowania osoby, w celu zapobieżenia jej nielegalnemu wkroczeniu na terytorium państwa, lub osoby, przeciwko której toczy się postępowanie o wydalenie lub ekstradycję.
2.  Każdy, kto został zatrzymany, powinien zostać niezwłocznie i w zrozumiałym dla niego języku poinformowany o przyczynach zatrzymania i o stawianych mu zarzutach.
3.  Każdy zatrzymany lub aresztowany zgodnie z postanowieniami ustępu 1 lit. c) niniejszego artykułu powinien zostać niezwłocznie postawiony przed sędzią lub innym urzędnikiem uprawnionym przez ustawę do wykonywania władzy sądowej i ma prawo być sądzony w rozsądnym terminie albo zwolniony na czas postępowania. Zwolnienie może zostać uzależnione od udzielenia gwarancji zapewniających stawienie się na rozprawę.
4.  Każdy, kto został pozbawiony wolności przez zatrzymanie lub aresztowanie, ma prawo odwołania się do sądu w celu ustalenia bezzwłocznie przez sąd legalności pozbawienia wolności i zarządzenia zwolnienia, jeżeli pozbawienie wolności jest niezgodne z prawem.
5.  Każdy, kto został pokrzywdzony przez niezgodne z treścią tego artykułu zatrzymanie lub aresztowanie, ma prawo do odszkodowania”

Art. 6 EKPCz
„1.  Każdy ma prawo do sprawiedliwego i publicznego rozpatrzenia jego sprawy w rozsądnym terminie przez niezawisły i bezstronny sąd ustanowiony ustawą przy rozstrzyganiu o jego prawach i obowiązkach o charakterze cywilnym albo o zasadności każdego oskarżenia w wytoczonej przeciwko niemu sprawie karnej. Postępowanie przed sądem jest jawne, jednak prasa i publiczność mogą być wyłączone z całości lub części rozprawy sądowej ze względów obyczajowych, z uwagi na porządek publiczny lub bezpieczeństwo państwowe w społeczeństwie demokratycznym, gdy wymaga tego dobro małoletnich lub gdy służy to ochronie życia prywatnego stron albo też w okolicznościach szczególnych, w granicach uznanych przez sąd za bezwzględnie konieczne, kiedy jawność mogłaby przynieść szkodę interesom wymiaru sprawiedliwości.
2.  Każdego oskarżonego o popełnienie czynu zagrożonego karą uważa się za niewinnego do czasu udowodnienia mu winy zgodnie z ustawą.
3.  Każdy oskarżony o popełnienie czynu zagrożonego karą ma co najmniej prawo do:
a) niezwłocznego otrzymania szczegółowej informacji w języku dla niego zrozumiałym o istocie i przyczynie skierowanego przeciwko niemu oskarżenia;
b) posiadania odpowiedniego czasu i możliwości do przygotowania obrony;
c) bronienia się osobiście lub przez ustanowionego przez siebie obrońcę, a jeśli nie ma wystarczających środków na pokrycie kosztów obrony – do bezpłatnego korzystania z pomocy obrońcy wyznaczonego z urzędu, gdy wymaga tego dobro wymiaru sprawiedliwości;
d) przesłuchania lub spowodowania przesłuchania świadków oskarżenia oraz żądania obecności i przesłuchania świadków obrony na takich samych warunkach jak świadków oskarżenia;
e) korzystania z bezpłatnej pomocy tłumacza, jeżeli nie rozumie lub nie mówi językiem używanym w sądzie”

Art. 7 EKPCz
„ 1.  Nikt nie może być uznany za winnego popełnienia czynu polegającego na działaniu lub zaniechaniu działania, który według prawa wewnętrznego lub międzynarodowego nie stanowił czynu zagrożonego karą w czasie jego popełnienia. Nie będzie również wymierzona kara surowsza od tej, którą można było wymierzyć w czasie, gdy czyn zagrożony karą został popełniony.
2.  Niniejszy artykuł nie stanowi przeszkody w sądzeniu i karaniu osoby winnej działania lub zaniechania, które w czasie popełnienia stanowiły czyn zagrożony karą według ogólnych zasad uznanych przez narody cywilizowane”

Art. 10 EKPCz
„ 1.  Każdy ma prawo do wolności wyrażania opinii. Prawo to obejmuje wolność posiadania poglądów oraz otrzymywania i przekazywania informacji i idei bez ingerencji władz publicznych i bez względu na granice państwowe. Niniejszy przepis nie wyklucza prawa Państw do poddania procedurze zezwoleń przedsiębiorstw radiowych, telewizyjnych lub kinematograficznych.
2.  Korzystanie z tych wolności pociągających za sobą obowiązki i odpowiedzialność może podlegać takim wymogom formalnym, warunkom, ograniczeniom i sankcjom, jakie są przewidziane przez ustawę i niezbędne w społeczeństwie demokratycznym w interesie bezpieczeństwa państwowego, integralności terytorialnej lub bezpieczeństwa publicznego ze względu na konieczność zapobieżenia zakłóceniu porządku lub przestępstwu, z uwagi na ochronę zdrowia i moralności, ochronę dobrego imienia i praw innych osób oraz ze względu na zapobieżenie ujawnieniu informacji poufnych lub na zagwarantowanie powagi i bezstronności władzy sądowej”

Art. 11 EKPCz
„stowarzyszania się, włącznie z prawem tworzenia związków zawodowych i przystępowania do nich dla ochrony swoich interesów.
2.  Wykonywanie tych praw nie może podlegać innym ograniczeniom niż te, które określa ustawa i które są konieczne w społeczeństwie demokratycznym z uwagi na interesy bezpieczeństwa państwowego lub publicznego, ochronę porządku i zapobieganie przestępstwu, ochronę zdrowia i moralności lub ochronę praw i wolności innych osób. Niniejszy przepis nie stanowi przeszkody w nakładaniu zgodnych z prawem ograniczeń w korzystaniu z tych praw przez członków sił zbrojnych, policji lub administracji państwowej”

Art. 18 w zw. z art. 5 EKPCz
„Ograniczenia praw i wolności, na które zezwala niniejsza konwencja, nie będą stosowane w innych celach niż te, dla których je wprowadzono”

Skarżący jest politykiem i aktywistą społecznym. Od 2010 r. był zatrzymywany ponad 100 razy w związku ze swoimi działaniami, z czego 30 razy była wykonana wobec niego kara administracyjna będąca odpowiednikiem kary pozbawienia wolności.

Przedmiotowy wyrok dotyczy nieprawidłowości podczas wykonywania wskazanej kary administracyjnej w kilko postępowaniach toczących się przeciwko Skarżącemu.

Sprawa nr 1:
Dnia 13.10.2011 r. Skarżący został skazany na karę administracyjną 10 dni pozbawienia wolności. Skarżący rozpoczął strajk głodowy. Dnia 16.10.2011 r. Skarżący został przetransportowany do szpitala, skąd został zwolniony dnia 19.10.2011 r. Dnia 21.10.2011 r. Skarżący został zatrzymany i przymusowo doprowadzony do aresztu celem odbycia reszty orzeczonej kary administracyjnej. Ponadto wszczęto przeciwko niemu postępowanie w przedmiocie uchylania się od obowiązku odbycia orzeczonej kary administracyjnej. Z uwagi na brak stawiennictwa Skarżącego został on przymusowo doprowadzony na rozprawę.

Sprawa nr 2:
Dnia 04.12.2011 r. Skarżący został zatrzymany i przedstawiono mu zarzut niewykonania polecenia funkcjonariusza publicznego w związku z nieprawidłowym przejściem przez ulicę. O godzinie 16:00 Skarżący został poinformowany, że tego samego dnia o godzinie 16:30 odbędzie się rozprawa w przedmiocie popełnionego wykroczenia. Skarżący wniósł o odroczenie rozprawy ze względu na brak stawiennictwa obrońcy i brak możliwości wezwania świadka na rozprawę, z powodu odebrania Skarżącemu telefonu komórkowego przez funkcjonariuszy Policji. Sąd oddalił wniosek, gdyż obrońca prawidłowo poinformowany o terminie rozprawy nie usprawiedliwił swojej nieobecności, a także nie udzielił substytucji. Sąd stwierdził, że brak telefonu nie świadczy o braku możliwości wskazania świadka. Orzeczono karę administracyjną 5 dni pozbawienia wolności. Wniesiona apelacja została oddalona.

Sprawa nr 3:
Postępowanie dotyczyło uchylania się Skarżącego od obowiązku odbycia orzeczonej kary administracyjnej (sygnalizowane w Sprawa nr 1). Na rozprawie dnia 10.10.2011 r. obrońca Skarżącego nie został dopuszczony do udziału w rozprawie przez służby porządkowe sądu. Tego samego dnia, również bez udziału obrońcy odbyła się rozprawa dotycząca apelacji wniesionej od wcześniejszego wyroku.

Sprawa nr 4:
Dnia 24.10.2011 r. Skarżący został zatrzymany i przedstawiono mu zarzut niewykonania polecenia funkcjonariusza publicznego w związku z organizacją bezprawnego zgromadzenia, które zagrażało bezpieczeństwu ruchu drogowego (protestujący stali na środku jezdni). Bez żadnego wyjaśnienia funkcjonariusze doprowadzili Skarżącego na komisariat Policji, skąd po kilku godzinach został zwolniony.

• W przypadku braku przedstawienia na rozprawie przed ETPCz oryginału skargi przez Skarżącego, jeżeli druga strona nie wniesie pisemnego zastrzeżenia, Trybunał może na podstawie art. 54 § 4 Regulaminu Europejskiego Trybunału Praw Człowieka dopuścić skargę, o ile pozostałe okoliczności wskazują na wolę Skarżącego do wniesienia skargi. (§ 75-78)

• Niepoparte dowodami twierdzenie o utrudnieniach w dostępie do opieki medycznej w areszcie nie świadczy jeszcze o naruszeniu art. 3 EKPCz. (§ 87)

• Pozbawienie wolności jest dopuszczalne w przypadkach wskazanych w art. 5 EKPCz. Granicą jego orzeczenia jest każdorazowo zgodność z prawem. (§ 95-96)

• Na gruncie art. 5 EKPCz nie jest zakazanym orzeczenie pozbawienia wolności w postępowaniu innym niż karne. (§ 97)

• Nie jest niezgodnym z EKPCz odbycie reszty orzeczonej kary administracyjnej po wypisaniu ze szpitala. (§ 115)

• Istnieje różnica jakościowa pomiędzy „ograniczeniem” a „pozbawieniem” wolności. W obu przypadkach musi być brany pod uwagę czas naruszenia i sposób wykonania, a także inne okoliczności incydentalne charakterystyczne dla indywidualnej sprawy. Dopiero tak holistyczna ocena pozwala na zmierzenie stopnia dotkliwości naruszenia i zakwalifikowanie go jako sprzeczne albo z art. 5 EKPCz, albo z art. 2 Protokołu nr 4 do EKPCz. (§ 134)

• Sam fakt orzeczenia na korzyść oskarżonego nie świadczy o tym, że nie może on się ubiegać odszkodowania z tytułu bezprawnie orzeczonego środka lub kary. (§ 151-152)

• Integralnym elementem prawa do obrony jest umożliwienie obrońcy przygotowania linii obrony. Zatem jest ograniczeniem prawa do obrony późne poinformowanie obrońcy o terminie rozprawy w czasie niepozwalającym nawet na dojazd do sądu. (§ 170).

• Art. 18 EKPCz, choć ma charakter związkowy, stanowi osobny przedmiot skargi. Uzasadnienie naruszenia art. 18 EKPCz nie może zatem być powieleniem argumentacji odwołującej się do przepisu powoływanego w związku art. 18 EKPCz. (§ 195)

Kodeks Postępowania Cywilnego Republiki Rosji
– Art. 1070
Z tytułu bezprawnie orzeczonej kary administracyjnej będącej odpowiednikiem kary pozbawienia wolności, przysługuje zadośćuczynienie.
[Article 1070 of the Civil Code provides for a possibility of claiming compensation on account of unlawful prosecution where it resulted in the imposition of a penalty of administrative detention]

Zgodnie z przyjętymi wskazaniami Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, osadzeni odbywający strajk głodowy muszą być pod stałą obserwacją służb medycznych, a w przypadku zagrożenia życia- wzywani są ratownicy medyczni. Ponadto dyrektor placówki ma obowiązek pisemnego poinformowania prokuratury o fakcie i przyczynach rozpoczęcia strajku głodowego.

Pozbawienie wolności; kara; kara administracyjna; art. 5 EKPCz; Udaltsov; Rosja; prawo do obrony; zdrowie; strajk głodowy

http://hudoc.echr.coe.int/eng?i=001-204837