Izba

Odrzucenie wniosku biologicznego ojca o anulowanie adopcji jego córki po śmierci matki, podczas gdy on był aresztowany

Art.8 EKPCz

„1. Każdy ma prawo do poszanowania swojego życia prywatnego i rodzinnego, swojego mieszkania i swojej korespondencji.
2. Niedopuszczalna jest ingerencja władzy publicznej w korzystanie z tego prawa, z wyjątkiem przypadków przewidzianych przez ustawę i koniecznych w demokratycznym społeczeństwie z uwagi na bezpieczeństwo państwowe, bezpieczeństwo publiczne lub dobrobyt gospodarczy kraju, ochronę porządku i zapobieganie przestępstwom, ochronę zdrowia i moralności lub ochronę praw i wolności innych osób”

Sprawa dotyczy adopcji przez osoby trzecie najmłodszej córki Skarżącego po śmierci jego partnerki, podczas gdy on odbywał karę w areszcie tymczasowym.

Skarżący urodził się w 1976 r. w Uzbekistanie, osiedlił się w Rosji w latach 90. a obywatelstwo rosyjskie otrzymał w 2013 roku. W 1994 zaczął zamieszkiwać z Partnerką (O.M.) – mieli pięcioro dzieci. Najmłodsze (D. – córka, której dotyczy sprawa) urodziła się w 2009 r.

Skarżący nie został formalnie zarejestrowany jako ojciec dzieci, ponieważ gdy te się rodziły, nie miał rosyjskiego obywatelstwa i nie miał rosyjskich dokumentów tożsamości. W chwili urodzenia dzieciom wydano dokumenty, a w rubryce ojciec wstawiony był myślnik.

W styczniu 2011 roku Skarżącego aresztowano pod zarzutem popełnienia kradzieży i trafił do aresztu tymczasowego. W kwietniu 2011 roku postępowanie przeciwko niemu zostało umorzone i został zwolniony.

Podczas jego pobytu w areszcie, dokładniej w lutym 2011, partnerka Skarżącego, a matka dzieci (O.M.) zmarła. W marcu 2011 dzieci trafiły do internatu dla sierot, a najmłodsze dziecko (14 miesięczne, wspomniana wcześniej D.) było za małe na ten ośrodek i zostało przeniesione do domu dziecka. W marcu 2011 Skarżący dowiedział się o śmierci O.M. i zaczął podejmować kroki w celu uznania jego ojcostwa w stosunku do piątki jego dzieci.

W dniu umieszczenia dziecka (D.) w domu dziecka, Pani N.S. (osoba trzecia, niezwiązana z D.) została poinformowana o obecności córki Skarżącego w ośrodku i zaproponowano jej odwiedzenie dziecka, po czym siedem dziewięć dni później została mianowana jej opiekunem prawnym. Następnie złożyła, wraz z mężem (S.S.) wniosek o adopcję dziecka. We wrześniu prośba została rozpatrzona przez sąd i proces adopcyjny się rozpoczął. Argumenty sądu: dziecko bez opieki rodzicielskiej, brak formalnie ojca, matka zmarła, dziecko przebywało w domu dziecka od 9 do 18 marca 2011r., a potem mieszkała z panią N.S oraz jej mężem, była otoczona miłością, miała dobre warunki życia, państwo S. spełniają wszystkie ustawowe warunki by zostać rodzicami adopcyjnymi, a brak jest przepisów wykluczających taką możliwość. W związku z tym nakazano zmianę imienia i nazwiska dziewczynki oraz miejsca jej urodzenia. Co ważne – wyrok nie został zaskarżony i wszedł w życie 10 dni po jego wydaniu. W maju 2011 roku czworo starszych dzieci również otrzymało opiekuna, ale w postaci siostry zmarłej, i cała czwórka zaczęła mieszkać ze swoją ciotką.

W marcu 2011, będąc dalej w areszcie, Skarżący zwrócił się do sądu z prośbą o ustalenie ojcostwa w stosunku do wszystkich pięciorga dzieci. Sąd oddalił roszczenie, zasugerował skierowanie prośby do innego sądu (dokładniej: SR w Morszyńsku) – mężczyzna tak zrobił. Sąd ten jednak również odrzucił wniosek, stwierdzając brak właściwości miejscowej do rozpatrzenia sprawy. Zasugerowano złożenie wniosku w miejscu faktycznego zamieszkania dzieci, tj w dzielnicy, gdzie były instytucje, w których przebywały. Zauważono również brak spełnienia niektórych wymogów formalnych w stosunku do takiego wniosku. Decyzja sądu stała się ostateczna po dziesięciu dniach.

W grudniu 2011, Skarżący ponownie złożył wniosek o ustalenie ojcostwa w stosunku do piątki dzieci do sądu właściwego miejscowo tj. Sądu Miejskiego w Kamence. W tym momencie, co bardzo ważne, sąd ten oddzielił roszczenie dot. czterech starszych dzieci od najmłodszego, tj.D. W kwietniu 2012 uznano Skarżącego za ojca czterech starszych dzieci – wnioskodawca uzyskał formalny status rodziciela, a tym samym pełną władzę rodzicielską i w czerwcu 2012 czwórka dzieci wróciła od ciotki do ojca.

W międzyczasie prokurator wszczął w interesie D. postępowanie mające na celu anulowanie procesu adopcyjnego i powrót córki do ojca. Dopiero wtedy, tj w marcu 2012, Skarżący dowiedział się o wyroku z września 2011 r. tj. adopcji córki przez państwa S.i prokurator skierował swe starania na anulowanie adopcji, argumentując to oczekiwaniem na wyniki testu na ojcostwo. Skarżący, który wszczął postępowanie o uznanie za ojca, również dołączył roszczenie o uchylenie postanowienia o adopcji. Twierdził, że adopcja została wydana z naruszeniem prawa i była sprzeczna z interesem dziecka. Ponadto twierdził, że organ opieki wiedział o rodzeństwie D. Nalegał, że D. jest jego córką, że sam odbierał ze starszym synem zmarłą partnerkę i D. ze szpitala i podjął niezbędne kroki w celu zarejestrowania urodzenia, wydania aktu urodzenia i wychowywał dziecko.

Pani N.S. informowała, że zostały zaproponowane jej odwiedziny dziecka w domu dziecka w związku z tym, że była wpisana na listę chętnych do adopcji, 18 marca 2011 została jej opiekunem prawnym, a 8 września 2011 wydano pełne orzeczenie adopcyjne w stosunku do D. Na korzyść jej i jej męża. Wielu świadków, w tym wspomniany starszy syn, potwierdziło, że Skarżący mieszkał z matką dzieci i był ich biologicznym ojcem, że zajmował się nimi i wspierał finansowo.

Wniosek Skarżącego został wsparty przed przedstawiciela władz opiekuńczych obwodu kamieńskiego i przedstawiciela ds. praw człowieka w Federacji Rosyjskiej który również uważał wrześniowy wyrok o adopcji za wadliwy, nieuwzględniający wielu kwestii m.in. zgody żyjącego dziadka ze strony matki.

Wyrok z 1 października 2012: sąd uznał że Skarżący istotnie od marca 2011 starał się o uznanie go za ojca pięciorga dzieci. zauważono, że został uznany biologicznym ojcem czwórki z piątki i dzieci mieszkały z nim. Jednak sąd zauważył, że Skarżący nie miał zatrudnienia, a miał czwórkę dzieci na utrzymaniu. Sąd uznał, odnosząc się do zeznań świadków, że D., urodziła się w wyniku relacji Skarżącego z O.M.

Jednakże sąd uznał ponadto, że nie istnieją odpowiednie regulacje krajowe, które umożliwiałoby anulowanie procesu adopcyjnego i nie przemawia za tym interes dziecka. Adopcyjni rodzice dopełniali obowiązków. Byli zabezpieczeni finansowo, mieli stałe miejsca pracy, odpowiednie warunki życia i byli w stanie zapewnić harmonijny rozwój dziewczynki. Dziecko od półtora roku mieszkało z rodziną N.S., zbudowano bliskie relacje z dzieckiem – w związku z powyższymi, roszczenie Skarżącego nie powinno zostać uwzględnione. Sąd odrzucił również argumenty przedstawiciela ds. praw człowieka w federacji rosyjskiej, ponadto podkreślił, że domniemane naruszenia dotyczyły raczej procedury wydania postanowienia o adopcji niż samego faktu adopcji. Sąd odmówił uznania Skarżącego za ojca dziecka i anulowania adopcji.

Skarżący odwołał się od tego. Twierdził, że postanowienie o adopcji powinno zostać uchylone nawet w braku jakiejkolwiek winy adopcyjnych rodziców, ponieważ córka powinna być wychowywana w biologicznej rodzinie ze swoim rodzeństwem. Poparł go przedstawiciel ds. praw człowieka Federacji rosyjskiej. Swoją argumentację poparł wcześniejszymi wyrokami ETPCz, twierdzącymi o konieczności utrzymania więzi dziecka z biologiczną rodziną oraz twierdził, że półtoraroczne zamieszkiwanie z rodzicami adopcyjnymi nie jest przeszkodą nie do pokonania przy próbie ponownego złączenia biologicznej rodziny. Zatem, cofnięcie adopcji jest w interesie D. i czwórki jego rodzeństwa.

W listopadzie 2012 jednak wyrok został utrzymany twierdząc że adopcja odbyła się w interesie dziecka i nie ma podstaw do anulowania adopcji. Sąd odrzucił argumenty Skarżącego i przedstawiciela ds. praw człowieka w Federacji Rosyjskiej.

W dniach 7 kwietnia i 25 czerwca 2013 r. odpowiednio Sąd Okręgowy w Penzie i Sąd Najwyższy Rosji oddaliły skargi kasacyjne Skarżącego na decyzje z 1 października i 13 listopada 2012 r.

• Trybunał przyjął argument Skarżącego, że wyczerpanie krajowych środków prawnych nastąpiło w dniu wydania decyzji z dnia 25 czerwca 2013. W związku z tym stwierdza się, że ​​Skarżącemu udało się zachować wymagany termin sześciu miesięcy na wniesienie wniosku.

• ​Pojęcie „życia rodzinnego” zgodnie z art. 8 Konwencji nie ogranicza się do związków
  małżeńskich i może obejmować inne faktyczne więzy „rodzinne”, w których strony żyją
  razem nieślubnie. Dziecko urodzone w takim związku jest ipso jure częścią tej „rodzinnej” jednostki od momentu jej narodzin.

• Skarżący mieszkał razem z panią O.M. od 1994 r. do jej śmierci tj. do 4 lutego 2011 r., czyli przez około siedemnaście lat. W wyniku tego związku urodziło się pięcioro dzieci, w tym D. Bezsporne jest, że Skarżący jest biologicznym ojcem wszystkich dzieci, w tym D. Oczywiste jest również, że skarżący, jego partnerka i ich dzieci mieszkali razem oraz że Skarżący opiekował się dziećmi i je wspierał.

• Od momentu urodzenia D. istniała więź między Skarżącym a jego córką, która stanowiła „życie rodzinne” w rozumieniu art. 8 Konwencji.

• Trybunał uznał za dopuszczalną skargę Skarżącego na odmowę uznania przez sądy
  krajowe jego ojcostwa w odniesieniu do D. i uchylenia postanowienia o adopcji.

• Interesy dziecka nakazują utrzymanie więzi dziecka z rodziną, z wyjątkiem przypadków, w których rodzina okazała się wyjątkowo niezdolna do pracy, co mogłoby zaszkodzić zdrowiu i rozwojowi dziecka. Zerwanie takich więzi oznacza odcięcie dziecka od korzeni, co można zrobić tylko w wyjątkowych okolicznościach. należy zrobić wszystko, aby zachować relacje osobiste i w razie potrzeby, „odbudować” rodzinę.

• Środki polegające na zerwaniu więzi dziecka z rodziną powinny być stosowane tylko w wyjątkowych okolicznościach i mogą być uzasadnione tylko wtedy, gdy przemawia za tym nadrzędnym wymóg dotyczący najlepiej pojętego interesu dziecka.

• Władze nie podjęły żadnych kroków, aby zapewnić zjednoczenie D. z jej rodzeństwem. W związku z tym uznaje się argument wnioskodawcy, że prawo krajowe zabrania separacji rodzeństwa, gdy umieszczono je w rodzinach zastępczych.

• Sąd krajowy został poinformowany o istotnych elementach sytuacji, które należało wziąć pod uwagę. W szczególności mógł uzyskać odpowiednie informacje dotyczące Skarżącego i jego powiązań z D. od pani O.E., siostry zmarłej partnerki Skarżącego, który był wówczas opiekunem czworga starszych dzieci Skarżącego.

• Już w marcu 2011 r., kiedy był jeszcze tymczasowo aresztowany, Skarżący zaczął podejmować kroki w celu ustalenia ojcostwa w stosunku do wszystkich swoich pięciorga dzieci ustanowionych prawem i objęcia ich opieką.

• Władze krajowe miały realną możliwość ustalenia, że ​​D. miała biologicznego ojca i rodzeństwo; sądy krajowe mogły i powinny były wziąć pod uwagę okoliczności życia D. ze swoją biologiczną rodziną. Jednak sąd pierwszej instancji przyjął bardzo formalistyczne odejście, ograniczając się jedynie do aktu urodzenia dziecka, w którym brakowało informacji o jej ojcu i zauważając, że potencjalni przysposabiający spełniają wymogi odpowiedniego prawa.

• W sprawach dotyczących życia rodzinnego zerwanie kontaktu z bardzo małym dzieckiem może spowodować stopniowe pogarszanie się relacji dziecka z rodzicem. Ponadto, zarządzając adopcję D. przez osoby trzecie, władze krajowe oddzieliły D. od nie tylko Skarżącego, jej jedynego żyjącego rodzica, ale także rodzeństwa.

• Ze swojej strony Skarżący konsekwentnie podkreślał, że wyrok adopcyjny pozostawał w sprzeczności z wymogami prawa krajowego, które zabraniały separacji rodzeństwa przy zarządzaniu adopcji. Argument ten został poparty przez przedstawicieli różnych organów publicznych. Jednak w żadnym momencie nie został zbadany przez sądy.

Kodeks Rodzinny Federacji Rosyjskiej z dnia 29.12.1995r.
– art.48 §3
Ojcostwo osoby niebędącej w związku małżeńskim z matką dziecka ustala się na podstawie wspólnego oświadczenia złożonego przez ojca i matkę dziecka. W przypadku, między innymi, śmierci matki, ojcostwo takiej osoby ustala się na podstawie oświadczenia ojca dziecka, za zgodą władz opiekuńczych i opiekuńczych; w przypadku braku takiej zgody, decyzja zostanie ustalona na mocy orzeczenia sądu
[The paternity of a person who is not married to a child’s mother shall be established on the basis of a joint declaration filed by the father and mother of the child. In the event of, inter alia, the mother’s death, the paternity of such a person shall be established on the basis of a declaration by the child’s father, with the consent of the custody and guardianship authorities; in the absence of such consent, it shall be established by a court decision]
– art.49
Jeżeli dziecko rodzi się z rodzicami, którzy nie są małżeństwem, a ojciec dziecka nie składa wspólnej deklaracji ani oświadczenia, ojcostwo dziecka ustala się w postępowaniu sądowym na wniosek jednego z rodziców. W takim postępowaniu sąd uwzględnia wszelkie dowody, które z całą pewnością ustanawiają ojcostwo dziecka
[If a child is born to parents who are not married to each other and there is no joint declaration or declaration by the child’s father, paternity of the child shall be established in court proceedings upon the application of either parent. In such proceedings, the court shall have regard to any evidence that establishes the child’s paternity with certainty]
-art.54
Każde dziecko, to znaczy każda osoba poniżej osiemnastego roku życia, ma prawo do życia i wychowania się w rodzinie, o ile to możliwe, prawo do poznania swoich rodziców, prawo do opieki i prawo mieszkać razem z nimi, z wyjątkiem przypadków, gdy jest to sprzeczne z jego interesami
[Every child, that is to say every person under the age of eighteen, has the right to live and be brought up in a family so far as possible, the right to know his or her parents, the right to their care, and the right to live together with them, except where this is contrary to his or her interests]
– art.55
Dziecko ma prawo utrzymywać kontakt z rodzicami, dziadkami, braćmi, siostrami i innymi krewnymi
[A child has the right to maintain contact with his or her parents, grandparents, brothers, sisters and other relatives]
– art.63 §1
Prawo rodziców do wychowywania dzieci ma pierwszeństwo przed prawem każdej innej osoby
[The right of parents to bring up their children has precedence over any other person’s right to do so]
– art.68 §1
Rodzice mają prawo domagać się powrotu dziecka od każdej osoby, która zatrzyma je niezgodnie z prawem lub orzeczeniem sądu. W przypadku sporu rodzice mają prawo wnieść roszczenie sądowe w celu ochrony swoich praw. Przy badaniu tego roszczenia sąd, uwzględniając należycie opinię dziecka, ma prawo odrzucić roszczenie, jeżeli stwierdzi, że przekazanie dziecka rodzicom byłoby sprzeczne z interesem dziecka
[Parents have the right to seek the return of their child from any person who retains the child not in accordance with the law or a court decision. In the event of a dispute, the parents are entitled to lodge a court claim for the protection of their rights. When examining that claim, the court, with due regard to the child’s opinion, is entitled to reject the claim if it finds that the child’s transfer to the parents would be contrary to the child’s interests]
– art.121 §1
Ochrona praw i interesów dzieci w przypadku, między innymi, śmierci ich rodziców, długiej nieobecności rodziców lub braku ich wychowania lub ochrony ich praw i interesów, powierza się władze opiekuńcze i opiekuńcze. Organy te identyfikują dzieci pozostawione bez opieki rodzicielskiej i postępując w oparciu o szczególne okoliczności utraty opieki rodzicielskiej, wybierają dla nich odpowiednie zakwaterowanie, a także sprawują kontrolę nad ich warunkami życia, wychowaniem i edukacją
[Protection of the rights and interests of children in the event of, inter alia, the death of their parents, the long absence of their parents, or their parents’ failure to bring up their children or protect their rights and interests, is entrusted to the custody and guardianship authorities. Those authorities shall identify children left without parental care and, proceeding on the basis of the specific circumstances of the loss of parental care, select suitable accommodation for them and also exercise control over their living conditions, upbringing and education]
– art.124 ust. 1 i 2
Adopcja to preferowana opcja umieszczania dzieci pozostawionych bez opieki rodzicielskiej. Adopcja jest dozwolona w odniesieniu do nieletnich tylko wtedy, gdy leży to w najlepszym interesie dziecka, biorąc pod uwagę możliwości zapewnienia dziecku pełnego rozwoju fizycznego, psychicznego, duchowego i moralnego
[Adoption is the preferred option for the placement of children left without parental care. Adoption is allowed in respect of minors only if it is in the best interests of the child, taking into account the possibilities to secure the child’s full physical, mental, spiritual and moral development]
– art.124 §3
Adopcja rodzeństwa przez różne osoby jest niedozwolona, ​​z wyjątkiem sytuacji, w których adopcja odpowiada interesom dzieci
[The adoption of siblings by different persons is not allowed, except in situations where such adoption corresponds to the children’s interests]
– art.141
Nakaz adopcji dziecka może zostać uchylony, jeżeli przysposabiający nie przestrzegają nałożonych na niego obowiązków rodzicielskich, nadużywają swoich praw rodzicielskich, okrutnie traktują przysposobione dziecko lub cierpią na przewlekły alkoholizm lub uzależnienie od narkotyków. Sąd może również uchylić postanowienie o adopcji dziecka z innych powodów, postępując w oparciu o interes dziecka i uwzględniając jego opinię
[An adoption order in respect of a child may be revoked if the adopters fail to respect the parental duties imposed upon them, abuse their parental rights, treat the adopted child cruelly, or suffer from chronic alcoholism or drug addiction. An adoption order in respect of a child may also be revoked by a court on other grounds, proceeding on the basis of the child’s interests and taking into account his or her opinion]
– art.145 §5
Rodzeństwo nie może być przeniesione na opiekę (opiekę zastępczą) różnych osób, z wyjątkiem sytuacji, gdy takie umieszczenie odpowiada interesom dzieci
[Siblings shall not be transferred into the guardianship (foster care) of different persons, except in situations where such placement corresponds to the children’s interests]

Adopcja; przysposobienie; art.8 EKPCz; dom dziecka, rozdzielenie rodzeństwa; rodzice biologiczni; rodzice adopcyjni; poszanowanie życia rodzinnego

http://hudoc.echr.coe.int/eng?i=001-202416