Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym (art. 267 TFUE) dotyczący wykładni art. 47 i 48 KPP, a także wykładni i ważności art. 14 ust. 3 dyrektywy 2003/6/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 28 stycznia 2003 r. w sprawie wykorzystywania poufnych informacji i manipulacji na rynku (nadużyć na rynku) (dalej „dyrektywa 2003/6”) oraz art. 30 ust. 1 lit. b) rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 596/2014 z dnia 16 kwietnia 2014 r. w sprawie nadużyć na rynku (rozporządzenie w sprawie nadużyć na rynku) (dalej: „rozporządzenie nr 596/2014”) złożony przez  Corte costituzionale (Trybunał Konstytucyjny, Włochy)

Czy art. 14 ust. 3 dyrektywy 2003/6 i art. 30 ust. 1 lit. b) rozporządzenia nr 596/2014 w związku z art. 47 i 48 KPP należy interpretować w ten sposób, że pozwalają one państwom członkowskim na niekaranie osoby fizycznej, która w ramach dochodzenia prowadzonego przeciwko niej przez właściwy organ na podstawie tej dyrektywy lub tego rozporządzenia odmawia udzielenia temu organowi odpowiedzi, które mogą prowadzić do pociągnięcia tej osoby do odpowiedzialności za czyn niedozwolony zagrożony sankcjami administracyjnymi mającymi charakter karny?

Artykuł 14 ust. 3 dyrektywy 2003/6/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 28 stycznia 2003 r. w sprawie wykorzystywania poufnych informacji i manipulacji na rynku (nadużyć na rynku) i art. 30 ust. 1 lit. b) rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 596/2014 z dnia 16 kwietnia 2014 r. w sprawie nadużyć na rynku (rozporządzenie w sprawie nadużyć na rynku) oraz uchylającego dyrektywę 2003/6 i dyrektywy Komisji 2003/124/WE, 2003/125/WE i 2004/72/WE, w związku z art. 47 i 48 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej, należy interpretować w ten sposób, że pozwalają one państwom członkowskim na niekaranie osoby fizycznej, która w ramach dochodzenia prowadzonego przeciwko niej przez właściwy organ na podstawie tej dyrektywy lub tego rozporządzenia odmawia udzielenia temu organowi odpowiedzi, które mogą prowadzić do pociągnięcia jej do odpowiedzialności za czyn niedozwolony zagrożony sankcjami administracyjnymi mającymi charakter karny lub odpowiedzialności karnej.

Włoski organ śledczy prowadził przeciwko DB postępowanie administracyjne w przedmiocie nielegalnego wykorzystywani informacji poufnych. W dniu 2 maja 2012 r. na DB została nałożona kara administracyjna o charakterze karnym za ten czyn. Co więcej na zainteresowanego nałożono również kary pieniężne za wielokrotne przesuwanie przesłuchania, na które był wezwany jako osoba mające informacje o okolicznościach faktycznych oraz odmawiania udzielenia odpowiedzi na pytania zadane mu na przesłuchaniu. Innymi słowy DB został ukarany nie tylko za to, że utrudniał postępowanie, ale również za to, że milczał, nie chcąc samego siebie obciążać. Włoskie przepisy, na podstawie których ukarany został zainteresowany stanowiły transpozycję prawa unijnego do wewnętrznego porządku prawnego Włoch.

Od decyzji nakładającą sankcje administracyjne o charakterze karnym DB wniósł sprzeciw do Corte d’appello di Roma (sądu apelacyjnego w Rzymie, Włochy), który sprzeciw ten oddalił. W konsekwencji DB wniósł zatem skargę kasacyjną od orzeczenia tego sądu do Corte suprema di cassazione (sądu kasacyjnego, Włochy), opierając ją między innymi na naruszeniu jego prawa do milczenia. Sąd ten powziął pewne wątpliwości związane ze zgodnością z włoską konstytucją przepisów przewidujących karę administracyjną za milczenie i zwrócił się z odpowiednimi pytaniami prawnymi do włoskiego TK.

Sąd pytający, włoski TK, przychylając się do tego, że karanie za milczenie narusza włoską konstytucję i prawo do milczenia, a zatem i prawa podstawowe powziął wątpliwość, czy wobec takiego rozstrzygnięcia nie stałby w sprzeczności z prawem unijnym, którego to transpozycję stanowią przedmiotowe przepisy. Wątpliwości te poskutkowały skierowaniem pytania do TSUE.

• Pytania dotyczące wykładni prawa Unii, z którymi zwrócił się sąd krajowy w ramach stanu prawnego i faktycznego, za którego ustalenie jest on odpowiedzialny, przy czym prawidłowość tych ustaleń nie podlega ocenie przez Trybunał, korzystają z domniemania, że mają one znaczenie dla sprawy. Odmowa wydania przez Trybunał orzeczenia w przedmiocie wniosku sądu krajowego jest możliwa tylko wtedy, gdy jest oczywiste, że wykładnia prawa Unii, o którą się zwrócono, lub badanie jego ważności nie ma żadnego związku ze stanem faktycznym lub z przedmiotem sporu w postępowaniu głównym, gdy problem jest natury hipotetycznej bądź gdy Trybunał nie dysponuje elementami stanu faktycznego lub prawnego, które są konieczne do udzielenia użytecznej odpowiedzi na przedstawione mu pytania, jak również zrozumienia powodów, dla których sąd krajowy uważa, że potrzebuje odpowiedzi na te pytania w celu wydania rozstrzygnięcia w zawisłym przed nim sporze. (nb. 29)
• prawa podstawowe chronione na mocy EKPCz są częścią prawa Unii jako jego zasady ogólne, co potwierdzono w art. 6 ust. 3 TUE. Ponadto art. 52 ust. 3 KPP, który stanowi, że zawarte w niej prawa, które odpowiadają prawom zagwarantowanym w EKPCz, mają takie samo znaczenie i zakres jak prawa przyznane przez rzeczoną konwencję, ma na celu zapewnienie niezbędnej spójności między odpowiednimi prawami przewidzianymi w obu tych aktach bez naruszania autonomii prawa Unii i Trybunału. (nb. 36)
• Chociaż w art. 6 EKPCz nie wspomniano wyraźnie o prawie do milczenia, to jednak stanowi ono powszechnie uznaną normę międzynarodową, która stanowi sedno pojęcia rzetelnego procesu sądowego. Poprzez ochronę oskarżonego przed nadużywaniem przymusu przez władze prawo to przyczynia się do unikania błędów w wymiarze sprawiedliwości i do zagwarantowania rezultatu zamierzonego we wspomnianym art. 6. (nb. 38)
• Prawa do milczenia nie można racjonalnie ograniczyć do przyznania się do winy ani do wypowiedzi, które bezpośrednio obciążają przesłuchiwaną osobę, lecz obejmuje ono również informacje na temat okoliczności faktycznych, które mogą zostać później wykorzystane na poparcie oskarżenia, a tym samym mieć wpływ na skazanie tej osoby lub nałożoną na nią karę. Niemniej jednak prawo do milczenia nie może uzasadniać całkowitego braku współpracy z właściwymi organami, na przykład w postaci odmowy stawienia się na przewidziane przez te organy przesłuchanie czy też podejmowania działań mających na celu opóźnienie owego przesłuchania. (nb. 40-41)
• Co się tyczy kwestii, pod jakimi warunkami rzeczone prawo powinno być również respektowane w ramach postępowań w sprawie stwierdzenia popełnienia czynów niedozwolonych o charakterze administracyjnym, należy podkreślić, że prawo to powinno mieć zastosowanie w kontekście postępowań mogących doprowadzić do nałożenia sankcji administracyjnych o charakterze karnym. Trzy kryteria mają znaczenie dla oceny rzeczonego charakteru. Pierwszym z nich jest kwalifikacja prawna naruszenia w prawie krajowym, drugie dotyczy samego charakteru naruszenia, a trzecie odnosi się do stopnia surowości grożącej zainteresowanemu sankcji. (nb. 42)
• Wśród gwarancji wynikających z art. 47 akapit drugi i art. 48 KPP, których przestrzegania przy wprowadzaniu w życie prawa Unii wymaga się zarówno od instytucji Unii, jak i od państw członkowskich, znajduje się w szczególności prawo do milczenia osoby fizycznej „oskarżonej” w rozumieniu drugiego z tych postanowień. Prawo to stoi w szczególności na przeszkodzie ukaraniu takiej osoby za odmowę udzielenia właściwemu organowi na podstawie dyrektywy 2003/6 lub rozporządzenia nr 596/2014 odpowiedzi, które mogłyby prowadzić do pociągnięcia tej osoby do odpowiedzialności za czyn niedozwolony zagrożony sankcjami administracyjnymi mającymi charakter karny lub odpowiedzialności karnej. (nb. 45)
• Zgodnie z ogólną zasadą wykładni tekst prawa wtórnego Unii powinien być interpretowany, tak dalece jak to możliwe, w sposób, który nie podważa jego ważności, i w zgodzie z całością prawa pierwotnego, w tym w szczególności z postanowieniami karty. W związku z tym wówczas gdy tekst prawa wtórnego Unii można poddać więcej niż jednej wykładni, należy dać raczej pierwszeństwo tej wykładni, która zapewnia zgodność przepisu z prawem pierwotnym, niż wykładni prowadzącej do uznania jego niezgodności z tym prawem. (nb. 50)
• Zarówno art. 14 ust. 3 dyrektywy 2003/6, jak i art. 30 ust. 1 lit. b) rozporządzenia nr 596/2014 mogą podlegać wykładni zgodnej z art. 47 i 48 KPP, w myśl której przepisy te nie wymagają, aby osoba fizyczna była karana za odmowę udzielenia właściwemu organowi odpowiedzi, które mogłyby prowadzić do pociągnięcia jej do odpowiedzialności za czyn niedozwolony zagrożony sankcjami administracyjnymi mającymi charakter karny lub odpowiedzialności karnej. (nb. 55)

Priita Pikamäe

https://curia.europa.eu/orzg_C-481/19…

Dyrektywa 2003/6/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 28 stycznia 2003 r. w sprawie wykorzystywania poufnych informacji i manipulacji na rynku (nadużyć na rynku) (Dz.U. 2003, L 96, s. 16)

https://eur-lex.europa.eu/dyrektywa 2003/6…

Motywy 37, 38 i 44

Art. 12

Art. 14

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 596/2014 z dnia 16 kwietnia 2014 r. w sprawie nadużyć na rynku (rozporządzenie w sprawie nadużyć na rynku) oraz uchylające dyrektywę 2003/6 i dyrektywy Komisji 2003/124/WE, 2003/125/WE i 2004/72/WE (Dz.U. 2014, L 173, s. 1)

https://eur-lex.europa.eu/rozporządzenie nr 596/2014…

Motywy 62, 63, 66 i 77

Art. 14

Art. 23 ust. 2 i 3

Art. 30

https://curia.europa.eu/C-481/19…