Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym (art. 267 TFUE), dotyczący wykładni art. 12 i 19 dyrektywy Rady 82/891/EWG z dnia 17 grudnia 1982 r. wydanej na podstawie art. 54 ust. 3 lit. g) traktatu, dotyczącej podziału spółek akcyjnych, zmienionej dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2007/63/WE z dnia 13 listopada 2007 r. (zwanej dalej „szóstą dyrektywą”), złożony przez Corte d’appello di Napoli (sąd apelacyjny w Neapolu, Włochy)

Czy art. 12 szóstej dyrektywy należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie temu, by po przeprowadzeniu podziału wierzyciele spółki dzielonej, których prawa powstały przed tym podziałem i którzy nie skorzystali z instrumentów ochrony wierzycieli przewidzianych w przepisach krajowych na mocy przywołanego artykułu, mogli wnieść skargę pauliańską w celu uzyskania stwierdzenia, że ów podział jest w stosunku do nich bezskuteczny, i w celu wytoczenia powództw egzekucyjnych lub zabezpieczających dotyczących składników majątkowych przeniesionych na spółkę przejmującą?

Artykuł 12 szóstej dyrektywy Rady 82/891/WE z dnia 17 grudnia 1982 r. wydanej na podstawie art. 54 ust. 3 lit. g) traktatu dotyczącej podziału spółek akcyjnych, zmienionej dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2007/63/WE z dnia 13 listopada 2007 r. w związku z art. 21 i 22 tejże dyrektywy 82/891 należy interpretować w ten sposób, że nie stoi on na przeszkodzie temu, by po przeprowadzeniu podziału wierzyciele spółki dzielonej, których prawa powstały przed tym podziałem i którzy nie skorzystali z instrumentów ochrony wierzycieli przewidzianych w przepisach krajowych na mocy rzeczonego art. 12, mogli wnieść skargę pauliańską w celu uzyskania stwierdzenia, że ów podział jest w stosunku do nich bezskuteczny, i w celu wytoczenia powództw egzekucyjnych lub zabezpieczających dotyczących składników majątkowych przeniesionych na nowo utworzoną spółkę.

Czy art. 19 szóstej dyrektywy, który przewiduje sankcję nieważności podziału, należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie temu, by po przeprowadzeniu podziału wierzyciele spółki dzielonej mogli wnieść skargę pauliańską, która nie podważa ważności tego podziału, lecz powoduje jedynie niemożność powołania się na ten akt wobec wierzycieli?

Artykuł 19 dyrektywy 82/891, zmienionej przez dyrektywę 2007/63, w związku z art. 21 i 22 tejże dyrektywy 82/891, który przewiduje sankcję nieważności podziału, należy interpretować w ten sposób, że nie stoi on na przeszkodzie temu, by po przeprowadzeniu podziału wierzyciele spółki dzielonej mogli wnieść skargę pauliańską, która nie podważa ważności tego podziału, lecz powoduje jedynie niemożność powołania się na ten akt wobec tych wierzycieli.

Aktem notarialnym z dnia 16 września 2009 r. Costruzioni Ing. G. Iandolo Srl dokonała w ramach podziału przeniesienia części swojego majątku na rzecz spółki I.G.I., utworzonej w tym celu na mocy tego samego aktu notarialnego. Uznając, że ów podział spowodował utratę przez spółkę Costruzioni Ing. G. Iandolo znacznej części majątku, oraz że w jego wyniku stała się ona właścicielem działek gruntu o małej wartości, Maria Grazia Cicenia, a także Mario Di Pierro, Salvatore de Vito oraz Antonio Raffaele wytoczyli przed Tribunale di Avellino (sąd w Avellino, Włochy) powództwo przeciwko I.G.I. i Costruzioni Ing. G. Iandolo, w ramach którego powołali się na swoje wierzytelności wobec tej ostatniej spółki. Tytułem głównym powodowie zaskarżyli czynność prawną dłużnika, wnosząc skargę pauliańską na podstawie art. 2901 Codice civile (dalej jako: kodeks cywilny), wnioskując o stwierdzenie bezskuteczności aktu podziału wobec nich. Tytułem żądania ewentualnego powodowie wnieśli o stwierdzenie odpowiedzialności solidarnej Costruzioni Ing. G. Iandolo i I.G.I. za wierzytelności spółki Costruzioni Ing. G. Iandolo zgodnie z art. 2506c kodeksu cywilnego.

Tribunale di Avellino w swoim wyroku uwzględnił powództwo główne wierzycieli i stwierdził bezskuteczność czynności przeniesienia składników majątku wymienionych w spornym akcie podziału w stosunku do powodów „w odniesieniu do składników majątku, o których mowa w akcie uznanym za bezskuteczny, wciąż będących własnością spółki I.G.I.”.

I.G.I. i Costruzioni Ing. G. Iandolo wniosły apelację od tego wyroku do Corte d’Appello di Napoli (sądu apelacyjnego w Neapolu, Włochy), podnosząc, że skarga pauliańska wniesiona przez wierzycieli była niedopuszczalna ze względu na to, że sprzeciw, o którym mowa w art. 2503 kodeksu cywilnego, jest jedynym środkiem prawnym, z jakiego mogą korzystać wierzyciele spółek uczestniczących w podziale, i że w przypadku braku sprzeciwu skutki podziału stają się ostateczne w stosunku do tych wierzycieli. Wnoszące apelację spółki argumentowały ponadto, że art. 2504c kodeksu cywilnego stoi na przeszkodzie stwierdzeniu bezskuteczności podziału po dopełnieniu obowiązków związanych z wpisem aktu podziału do rejestru handlowego.

Sąd pytający wskazał, że art. 2503, 2504c, 2506b i 2506c ostatni akapit kodeksu cywilnego dokonują transpozycji do prawa krajowego art. 12 i 19 szóstej dyrektywy i w tych okolicznościach postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z pytaniami prejudycjalnymi.

Trybunał podkreślił, że ze względu na fakt, iż wszystkie okoliczności faktyczne w postępowaniu głównym miały miejsce przed wejściem w życie dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/1132 z dnia 14 czerwca 2017 r. w sprawie niektórych aspektów prawa spółek, w niniejszej sprawie stosuje się szóstą dyrektywę.

• Z art. 22 ust. 1 szóstej dyrektywy wynika, że do celów jego stosowania wyrażenie „spółki uczestniczące w podziale” oznacza spółkę dzieloną, a wyrażenie „spółki przejmujące” oznacza każdą z nowo utworzonych spółek. (62)
• Użycie wyrażenia „co najmniej” w art. 12 ust. 2 szóstej dyrektywy wskazuje, że artykuł ten przewiduje minimalny system ochrony interesów wierzycieli spółki dzielonej w odniesieniu do wierzytelności powstałych przed ogłoszeniem projektu podziału, które nie są jeszcze wymagalne w dniu owego ogłoszenia. Tym samym wspomniany ustęp nie uniemożliwia państwom członkowskim ustanowienia w odniesieniu do opisanych wierzytelności dodatkowych instrumentów ochrony tych wierzycieli. (67)
• Z art. 12 szóstej dyrektywy nie wynika, by brak skorzystania z jednego z instrumentów ochrony wierzycieli spółki dzielonej, przewidzianych przez uregulowanie krajowe na podstawie przywołanego artykułu dyrektywy, uniemożliwiał im skorzystanie z instrumentów ochrony innych niż wymienione w tym artykule. (68)
• 12 szóstej dyrektywy nie wyklucza możliwości wytoczenia przez wierzycieli spółki dzielonej skargi pauliańskiej, gdy sytuacja finansowa spółki dzielonej oraz spółki, na którą zobowiązanie zostanie przeniesione zgodnie z projektem podziału, czyni tę ochronę niezbędną. Skutki takiej skargi nie powinny jednak być sprzeczne z celem tego przepisu. (67)
• Przewidziany w art. 12 ust. 1 szóstej dyrektywy w związku z art. 22 ust. 1 tej dyrektywy system minimalnej ochrony interesów wierzycieli dotyczy wierzycieli podzielonej spółki, a nie wierzycieli spółek nowo utworzonych lub wspólników tychże spółek, ponieważ spółki te nie istniały przed podziałem. (71)
• Artykuł 12 szóstej dyrektywy nie wymaga, aby przewidziana przez państwa członkowskie ochrona wierzycieli nowo utworzonych spółek była równoważna z ochroną przyznawaną wierzycielom spółki dzielonej. (73)
• Z motywu jedenastego dyrektywy szóstej wynika, że prawodawca Unii uznał, iż należy ograniczyć przypadki, w których może wystąpić nieważność, poprzez przyjęcie, z jednej strony, przepisów umożliwiających usunięcie wady czynności, gdy tylko jest to możliwe, a, z drugiej strony, przez wyznaczenie krótkiego terminu, w którym można wszcząć postępowanie o stwierdzenie nieważności, w celu zapewnienia pewności prawa w zakresie stosunków zarówno pomiędzy spółkami uczestniczącymi w podziale, jak i między nimi a osobami trzecimi oraz między akcjonariuszami. Ów cel szóstej dyrektywy, realizowany przez art. 19 tej dyrektywy, potwierdza, że nieważność podziału wywołuje skutki erga omnes. (84)
• O ile powództwo o stwierdzenie nieważności ma na celu wymierzenie sankcji za dokonanie podziału spółki w sposób niespełniający obowiązujących w tym zakresie wymogów, o tyle skarga pauliańska, ma na celu jedynie ochronę wierzycieli, których prawa doznały uszczerbku w wyniku podziału. (85)

Macieja Szpunara

http://curia.europa.eu/orzg_C-394/18…

Dyrektywa Rady 78/855/EWG z dnia 9 października 1978 r., wydana na podstawie art. 54 ust. 3 lit. g) traktatu dotycząca łączenia się spółek akcyjnych (Dz.U. 1978, L 295, s. 36), zmieniona dyrektywą 2007/63

https://eur-lex.europa.eu/dyrektywa 78/855…

Art. 1 ust. 1

Środki koordynacji przewidziane w niniejszej dyrektywie stosuje się do przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych państw członkowskich odnoszących się do następujących rodzajów spółek:

      […]
–        Włochy: la società per azioni [spółka akcyjna].

Art. 13 ust. 3

Ochrona taka może być różna dla wierzycieli spółki przejmującej oraz dla wierzycieli spółki przejmowanej.

Dyrektywa Rady 82/891/EWG z dnia 17 grudnia 1982 r. wydana na podstawie art. 54 ust. 3 lit. g) traktatu, dotycząca podziału spółek akcyjnych (Dz.U. 1982, L 378, s. 47), zmieniona dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2007/63/WE z dnia 13 listopada 2007 r.(Dz.U. 2007, L 300, s. 47)

https://eur-lex.europa.eu/dyrektyw 82/891…

Art. 1

Art. 2

Art. 12

Art. 15

Art. 17 ust. 1

Art. 19

Art. 21 ust. 1

Art. 22 ust. 1

Art. 25

Codice civile (włoski kodeks cywilny)

Art. 2503

Połączenie może zostać przeprowadzone dopiero po upływie 60 dni od daty ostatniego z wpisów przewidzianych w art. 2502a, chyba że zostanie stwierdzona zgoda tych, którzy byli wierzycielami spółek uczestniczących w połączeniu przed wpisem lub ogłoszeniem przewidzianym w art. 2501b akapit trzeci, lub spłata wierzycieli, którzy nie wyrazili zgody, lub złożenie odpowiednich kwot w banku, chyba że sporządzone zostanie sprawozdanie, o którym mowa w art. 2501e, dla wszystkich spółek uczestniczących w połączeniu, przez jedną spółkę audytorską, która na własną odpowiedzialność, zgodnie z art. 2501e akapit szósty, poświadczy, że sytuacja majątkowa i finansowa spółek uczestniczących w połączeniu powoduje, że zabezpieczenia dla wspomnianych wierzycieli nie są konieczne.

Jeżeli nie występuje żaden z wymienionych wyjątków, wierzyciele, o których mowa w poprzednim akapicie, mogą wnieść sprzeciw w wyżej wymienionym terminie 60 dni. W takim przypadku stosuje się art. 2445 akapit ostatni.

Art. 2504c

Po wpisaniu aktu połączenia zgodnie z art. 2504 akapit drugi nie może zostać orzeczona nieważność aktu połączenia. Pozostaje to bez uszczerbku dla prawa do odszkodowania ewentualnie przysługującego wspólnikom lub osobom trzecim poszkodowanym wskutek połączenia.

Art. 2506

W ramach podziału spółka przenosi całość swego majątku na kilka spółek, istniejących lub nowo utworzonych, względnie część swego majątku, w tym przypadku ewentualnie na jedną spółkę, a akcjonariuszom [przyznaje] odpowiadające [temu podziałowi] udziały lub akcje.

Wypłata salda gotówkowego jest dozwolona, o ile nie przekracza ona 10% wartości nominalnej przyznanych akcji lub udziałów. Ponadto możliwe jest, by w drodze jednomyślnej zgody niektórzy akcjonariusze nie otrzymali akcji lub udziałów w jednej ze spółek przejmujących, lecz akcje lub udziały w spółce dzielonej.

Spółka dzielona może w ramach podziału dokonać samorozwiązania bez przeprowadzania postępowania likwidacyjnego albo kontynuować działalność.

Udział w podziale jest zakazany w odniesieniu do spółek w likwidacji, które rozpoczęły podział aktywów.

Art. 2506b ostatni akapit

Do podziału stosuje się również art. 2501f, 2502, 2502a, 2503, 2503a, 2504, 2504b, 2504c, art. 2505 akapity pierwszy i drugi oraz art. 2505a i 2505b. Wszystkie odniesienia do łączenia zawarte w wymienionych artykułach stosuje się również do podziału.

Art. 2506c ostatni akapit

Każda spółka ponosi solidarną odpowiedzialność – w granicach rzeczywistej wartości majątku netto, który został jej przekazany lub który w niej pozostał – za zobowiązania spółki dzielonej niewykonane przez spółkę, na którą zostały one przeniesione.

Art. 2901

Nawet jeżeli wierzytelność jest uzależniona od warunku lub terminu, wierzyciel może zażądać, aby zostały uznane za bezskuteczne wobec niego czynności rozporządzające w stosunku do majątku, którymi dłużnik wyrządza szkodę wierzycielowi, jeżeli spełnione są następujące przesłanki:

1) dłużnik wiedział o szkodzie, jaką czynność wyrządziła wierzycielowi, lub, w przypadku czynności dokonanej przed powstaniem wierzytelności, dokonał jej z zamiarem uniemożliwienia zaspokojenia wierzytelności;

2) ponadto, w przypadku czynności odpłatnej, osoba trzecia wiedziała o szkodzie, a w przypadku czynności dokonanej przed powstaniem wierzytelności osoba trzecia brała udział w czynności dokonanej z zamiarem pokrzywdzenia wierzyciela.

Ponadto:

– Z art. 2902 akapit pierwszy kodeksu cywilnego wynika, że wierzyciel, który uzyskał stwierdzenie bezskuteczności czynności rozporządzającej dłużnika naruszającej posiadane przez niego zabezpieczenie na majątku dłużnika, może wytoczyć powództwo egzekucyjne lub zabezpieczające przeciwko osobom trzecim nabywającym mienie będące przedmiotem zaskarżonej czynności.

– Z art. 2903 kodeksu cywilnego wynika, że zaskarżenie czynności jest obwarowane pięcioletnim terminem przedawnienia, który rozpoczyna swój bieg z chwilą dokonania tej czynności.

http://curia.europa.eu/C-394/18…