Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym (art. 267 TFUE) dotyczący wykładni art. 4 ust. 1 dyrektywy Rady 79/7/EWG z dnia 19 grudnia 1978 r. w sprawie stopniowego wprowadzania w życie zasady równego traktowania kobiet i mężczyzn w dziedzinie zabezpieczenia społecznego (dalej: „dyrektywa 79/7”) złożony przez  Tribunal Superior de Justicia de Cataluña (wyższy trybunał sprawiedliwości Katalonii, Hiszpania)

Czy art. 4 ust. 1 dyrektywy 79/7 należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie uregulowaniu krajowemu, które w razie dobrowolnego wcześniejszego przejścia na emeryturę pracownika ubezpieczonego w ramach ogólnego systemu zabezpieczenia społecznego uzależnia jego prawo do świadczenia emerytalnego z tego tytułu od spełnienia przesłanki, zgodnie z którą kwota tego świadczenia musi być co najmniej równa minimalnej kwocie świadczenia emerytalnego, do której ów pracownik miałby prawo w wieku 65 lat – z tego względu, że owo uregulowanie stawia w niekorzystnym położeniu szczególnie pracowników płci żeńskiej w porównaniu do pracowników płci męskiej?

Artykuł 4 ust. 1 dyrektywy Rady 79/7/EWG z dnia 19 grudnia 1978 r. w sprawie stopniowego wprowadzania w życie zasady równego traktowania kobiet i mężczyzn w dziedzinie zabezpieczenia społecznego należy interpretować w ten sposób, że nie stoi on na przeszkodzie uregulowaniu krajowemu, które w razie dobrowolnego wcześniejszego przejścia na emeryturę pracownika ubezpieczonego w ramach ogólnego systemu zabezpieczenia społecznego uzależnia jego prawo do świadczenia emerytalnego z tego tytułu od spełnienia przesłanki, zgodnie z którą kwota tego świadczenia musi być co najmniej równa minimalnej kwocie świadczenia emerytalnego, do której ów pracownik miałby prawo w wieku 65 lat, nawet jeśli owo uregulowanie stawia w niekorzystnym położeniu szczególnie pracowników płci żeńskiej w porównaniu do pracowników płci męskiej, czego ustalenie należy do sądu odsyłającego, o ile jednakże taki skutek jest uzasadniony zgodnymi z prawem celami polityki społecznej niemającymi nic wspólnego z dyskryminacją ze względu na płeć.

BT, będąca pracownikiem domowym, była pierwotnie objęta hiszpańskim szczególnym systemem zabezpieczenia społecznego przewidzianego dla kategorii pracowników, w jakiej się znajdowała. W okresie swojej aktywności zawodowej odprowadzała ona składki do systemu zabezpieczenia społecznego przez okres 14054 dni, z wyjątkiem 166 dni.

W grudniu 2016 r. zainteresowana zwróciła się do odpowiedniego organu o przyznanie jej świadczenia emerytalnego z tytułu przejścia na wcześniejszą emeryturę w styczniu 2017 r., w dniu 63 urodzin. Właściwy organ oddalił jej wniosek, powołując się na brak spełnienia ustawowej przesłanki przyznania świadczenia emerytalnego z tytułu przejścia na wcześniejszą emeryturę, ponieważ kwota świadczenia emerytalnego, jakie otrzymałaby, byłaby niższa od minimalnej kwoty świadczenia emerytalnego, o które mogłaby się ona ubiegać, z uwagi na jej sytuację rodzinną, w momencie ukończenia 65 lat. Spowodowane było to niższymi składkami w szczególnym systemie, do którego zainteresowana wcześniej należała.

BT zaskarżyła decyzję wydaną w I instancji. Decyzja ta została jednak utrzymana w mocy. Zainteresowana wniosła w konsekwencji powództwo o stwierdzenie nieważności wydanych w jej sprawie decyzji do sądu pracy w Barcelonie. Sąd ten uwzględnił powództwo, stwierdzając, że przepis na którym oparte zostało rozstrzygnięcie organu ustanawia pośrednią dyskryminację kobiet niezgodną z dyrektywą 79/7, jako że to kobiety stanowią większość pracowników w sektorze pracowników domowych i że pracownik tego sektora, nawet jeśli uiszczał składki do szczególnego systemu przez okres 44 i pól roku, nie ma prawa do świadczenia emerytalnego w kwocie, która pozwoliłaby mu na ubieganie się o przejście na wcześniejszą emeryturę w wieku 63 lat i na uzyskanie takiej emerytury.

Następnie organ wniósł apelację do sądu pytającego. Ów ma wątpliwości co do słuszności rozważań poczynionych przez sąd pierwszej instancji. Jego zdaniem sporny przepis, wyłączając możliwość uzyskania świadczenia emerytalnego z tytułu wcześniejszego przejścia na emeryturę ubezpieczonych, którzy decydują się na dobrowolne wcześniejsze przejście na emeryturę, lecz w stosunku do których kwota takiego świadczenia nie osiągnęłaby ustawowo określonej minimalnej kwoty, do jakiej byliby uprawnieni w wieku 65 lat, ma zapobiegać wypłacie dodatku uzupełniającego do świadczenia emerytalnego, który stanowiłby obciążenie dla budżetu państwa. W konsekwencji, zdaniem sądu pytającego taki przepis jest zgodny z celami Unii Europejskiej w dziedzinie świadczeń emerytalnych, polegającymi na zapewnieniu trwałej równowagi między okresem aktywności zawodowej a okresem spędzonym na emeryturze.

• Prawo Unii nie stoi co do zasady na przeszkodzie przepisowi prawa krajowego, na mocy którego świadczenia emerytalnego z tytułu wcześniejszego przejścia na emeryturę nie przyznaje się, jeżeli kwota, do której byłby uprawniony wnioskodawca, jest niższa od minimalnej kwoty świadczenia emerytalnego, do której miałby on prawo w chwili osiągnięcia wieku emerytalnego przewidzianego ustawą. (nb. 20)
• Pojęcie dyskryminacji pośredniej należy w kontekście dyrektywy 79/7 rozumieć w taki sam sposób jak w kontekście dyrektywy 2006/54. Z art. 2 ust. 1 lit. b) dyrektywy 2006/54 wynika zaś, że dyskryminację pośrednią ze względu na płeć stanowi sytuacja, w której z pozoru neutralny przepis, kryterium lub praktyka stawiałyby osoby danej płci w szczególnie niekorzystnym położeniu w porównaniu do osób innej płci, chyba że dany przepis, kryterium lub praktyka są obiektywnie uzasadnione zgodnym z prawem celem, a środki przewidziane do osiągnięcia tego celu są właściwe i niezbędne. Istnienie takiego szczególnie niekorzystnego położenia można by ustalić zwłaszcza poprzez wykazanie, że dane uregulowanie wpływa negatywnie na znacznie wyższy odsetek osób danej płci w stosunku do osób innej płci. (nb. 24-25)
• Gdy sąd rozpatrujący daną sprawę dysponuje wiarygodnymi danymi statystycznymi, to do niego należy uwzględnienie ogółu pracowników podlegających uregulowaniu krajowemu, w którym odmienne traktowanie ma swoje źródło. Najlepsza metoda porównawcza polega zaś na porównaniu odpowiednich odsetek pracowników, których dotyczy lub nie dotyczy podnoszone odmienne traktowanie wśród pracowników płci męskiej objętych zakresem stosowania tego uregulowania, z tymi samymi odsetkami wśród pracowników płci żeńskiej objętych tym uregulowaniem. (nb. 26-27)
• Uregulowanie różnicujące sytuację kobiet i mężczyzn byłoby uzasadnione między innymi wówczas, gdyby sąd rozpatrujący daną sprawę miał stwierdzić, że odpowiada ono zgodnemu z prawem celowi polityki społecznej, jest odpowiednie, aby osiągnąć ten cel, oraz niezbędne do jego osiągnięcia, przy czym może ono być uważane za właściwe do zapewnienia realizacji wskazanego celu, wyłącznie jeżeli rzeczywiście służy jego osiągnięciu oraz jest stosowane w sposób spójny i systematyczny. Co jednak istotne, przy wyborze środków mogących realizować cele ich polityki społecznej i zatrudnienia państwa członkowskie dysponują szerokim zakresem uznania. (nb. 32-33)
• Przyznanie dochodów odpowiadających poziomowi minimum socjalnego stanowi integralną część polityki społecznej państw członkowskich. Wypłata dodatku wyrównawczego mającego na celu zapewnienie uprawnionej do niego osobie minimum egzystencji w razie niewystarczającego świadczenia emerytalnego stanowi zaś zgodny z prawem cel polityki społecznej, który nie ma nic wspólnego z dyskryminacją ze względu na płeć. (nb. 35)
• Chociaż względy budżetowe nie mogą uzasadnić dyskryminacji wyrządzającej szkodę jednej z płci, to cele polegające na zapewnieniu trwałego finansowania emerytur można uznać, biorąc pod uwagę szeroki zakres uznania, jakim dysponują państwa członkowskie, za stanowiące zgodne z prawem cele polityki społecznej, które nie mają związku z jakąkolwiek dyskryminacją ze względu na płeć. (nb. 38)
• Wyłączenie możliwości uzyskania świadczenia emerytalnego z tytułu wcześniejszego przejścia na emeryturę przez osoby, które z własnej woli chciały przyspieszyć przejście na emeryturę, lecz w przypadku których przysługująca im kwota tego świadczenia daje im prawo do dodatku uzupełniającego takie świadczenie, służy ochronie finansów systemu zabezpieczenia społecznego i wydłużeniu okresu aktywności zawodowej tych osób. Dzieje się tak, jeżeli w braku takiego wyłączenia prawo zainteresowanych osób do pobierania świadczenia emerytalnego z tytułu wcześniejszego przejścia na emeryturę wraz z dodatkiem uzupełniającym do niego miałoby negatywne konsekwencje dla wdrażania tych celów, gdyż zezwalałoby między innymi tym osobom na pracę przez krótszy okres ze względu na ich wcześniejsze przejście na emeryturę bez równoczesnego obniżenia kwoty ich przyszłego świadczenia emerytalnego. (nb. 40)

brak

Dyrektywa Rady 79/7/EWG z dnia 19 grudnia 1978 r. w sprawie stopniowego wprowadzania w życie zasady równego traktowania kobiet i mężczyzn w dziedzinie zabezpieczenia społecznego (Dz.U. 1979, L 6, s. 24)

https://eur-lex.europa.eu/dyrektywa 79/7…

Art. 1

Art. 3 ust. 1 lit. a)

Art. 4 ust. 1

Dyrektywa 2006/54/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 5 lipca 2006 r. w sprawie wprowadzenia w życie zasady równości szans oraz równego traktowania kobiet i mężczyzn w dziedzinie zatrudnienia i pracy (Dz.U. 2006, L 204, s. 23)

https://eur-lex.europa.eu/dyrektywa 2006/54…

Art. 2 ust. 1

Prawo hiszpańskie

Powszechna ustawa o zabezpieczeniu społecznym

Art. 59 „Dodatki uzupełniające do świadczeń emerytalnych niższych od przewidzianego minimum” ust. 1 akapit pierwszy

Zamieszkującym na terytorium Hiszpanii osobom uprawnionym do świadczeń emerytalnych o charakterze składkowym z systemu zabezpieczenia społecznego, które nie uzyskują żadnego dochodu z pracy, kapitału, działalności gospodarczej lub z przyrostu aktywów, zgodnie z uregulowaniami odnoszącymi się do tych dochodów w zakresie podatku dochodowego od osób fizycznych lub osobom uzyskującym takie dochody, które jednak nie przekraczają kwoty określanej corocznie przez ustawę ustanawiającą ogólny budżet państwa przysługują, na zasadach określonych w ustawie lub rozporządzeniu, dodatki uzupełniające niezbędne w celu osiągnięcia minimalnej kwoty świadczeń emerytalnych.

Art. 208 „Wcześniejsze przejście na emeryturę na wniosek osoby zainteresowanej” ust. 1

Możliwość wcześniejszego przejścia na emeryturę na wniosek osoby zainteresowanej podlega następującym wymogom:

a) Osiągnięciu wieku, który nie jest niższy o więcej niż dwa lata od wieku wynikającego dla danego przypadku z zastosowania przepisów art. 205 ust. 1 lit. a), przy czym nie mają zastosowania współczynniki zmniejszające, o których mowa w art. 206.

b) Udokumentowaniu minimalnego rzeczywistego okresu składkowego wynoszącego 35 lat, przy czym nie uwzględnia się w tym celu części proporcjonalnej z tytułu dodatkowego wynagrodzenia (…).

c) Jeżeli spełnione zostały wymogi ogólne i szczegółowe związane z niniejszym trybem przejścia na emeryturę, kwota należnego świadczenia emerytalnego musi być wyższa od minimalnej kwoty tego świadczenia, która przysługiwałaby osobie zainteresowanej z uwagi na jej sytuację rodzinną w momencie ukończenia przez nią 65 lat. W przeciwnym wypadku zainteresowana osoba nie może skorzystać z takiego trybu wcześniejszego przejścia na emeryturę.

https://curia.europa.eu/C-843/19…