Odwołanie w trybie art. 56 statutu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej o uchylenie wyroku Sądu Unii Europejskiej z dnia 26 lutego 2019 r., Fútbol Club Barcelona/Komisja (T-865/16, dalej; „zaskarżony wyrok”), w którym Sąd stwierdził nieważność decyzji Komisji (UE) 2016/2391 z dnia 4 lipca 2016 r. w sprawie pomocy państwa przyznanej przez Hiszpanię na rzecz określonych klubów piłkarskich (zwanej dalej „sporną decyzją”), wniesione przez Komisję Europejską

Wyrok Sądu Unii Europejskiej z dnia 26 lutego 2019 r., Fútbol Club Barcelona/Komisja (T-865/16, EU:T:2019:113), zostaje uchylony w zakresie, w jakim uwzględnia zarzut drugi podniesiony w pierwszej instancji i stwierdza nieważność decyzji Komisji (UE) 2016/2391 z dnia 4 lipca 2016 r. w sprawie pomocy państwa SA.29769 (2013/C) (ex 2013/NN) przyznanej przez Hiszpanię na rzecz określonych klubów piłkarskich.

Skarga wniesiona w sprawie T-865/16 przez Fútbol Club Barcelona o stwierdzenie nieważności decyzji 2016/2391 zostaje oddalona.

Ustawa 10/1990 w sprawie sportu zobowiązał wszystkie hiszpańskie zawodowe kluby sportowe do przekształcenia się w sportowe spółki akcyjne (SAS). Akt ten przewidywał jednak wyjątek w przypadku zawodowych klubów sportowych, które osiągnęły wynik dodatni w latach poprzedzających przyjęcie ustawy. Fútbol Club Barcelona (FCB) oraz trzy inne zawodowe kluby piłkarskie wchodziły w zakres ustanowionego wyjątku w wskazanej ustawie. Wspomniane cztery podmioty miały zatem możliwość – z której skorzystały – funkcjonowania w dalszym ciągu w formie klubów sportowych.

W odróżnieniu od SAS kluby sportowe są osobami prawnymi o celu niezarobkowym, które korzystają z tego tytułu ze specjalnej stawki opodatkowania ich dochodów. Stawka ta była niższa od stawki stosowanej do SAS.

Komisja Europejska powiadomiła Królestwo Hiszpanii o swojej decyzji w sprawie wszczęcia postępowania przewidzianego w art. 108 ust. 2 TFUE w odniesieniu do ewentualnego preferencyjnego traktowania pod względem podatkowym czterech zawodowych klubów sportowych piłki nożnej, w tym skarżącego, w stosunku do SAS.

W drodze spornej decyzji Komisja stwierdziła, że na mocy ustawy 10/1990 Hiszpania bezprawnie wprowadziła pomoc w formie ulgi podatkowej dotyczącej podatku dochodowego od osób prawnych na rzecz skarżącego oraz pozostałych klubów: Club Atlético Osasuna, Athletic Club i Real Madrid Club de Fútbol. Komisja stwierdziła ponadto, że regulacja ta jest niezgodna z rynkiem wewnętrznym, i w związku z tym nakazała Królestwu Hiszpanii jej uchylenie i uzyskanie od beneficjentów zwrotu różnicy pomiędzy zapłaconym podatkiem dochodowym od osób prawnych a podatkiem dochodowym od osób prawnych, któremu podlegaliby, gdyby mieli status prawny SAS, z zastrzeżeniem w szczególności sytuacji, w której pomoc stanowiłaby pomoc de minimis.

FCB wniosło skargą do Sądu o stwierdzenie nieważności spornej decyzji. Zdaniem klubu w decyzji tej nie uwzględniono okoliczności, że sporny środek naruszył swobodę przedsiębiorczości. Po drugie, Komisja popełniła błąd w ocenie w odniesieniu do istnienia korzyści, oraz naruszyła zasadę dobrej administracji przy badaniu istnienia wspomnianej korzyści. Zarzut trzeci dotyczył naruszenia zasad ochrony uzasadnionych oczekiwań i pewności prawa. Po czwarte, Komisja nie uwzględniła faktu, że sporny środek jest uzasadniony wewnętrzną logiką systemu podatkowego. Ponadto, zdaniem podmiotu skarżącego, Komisja naruszyła prawo unijne poprzez nakazanie odzyskanie istniejącej pomocy i nie dochowała procedury przewidzianej dla tego rodzaju pomocy. Sąd stwierdził nieważność decyzji poprzez uwzględnienie zarzutu drugiego. Zdaniem Sądu, Komisja nie wywiązała się w wymagany prawem sposób z obowiązku wykazania, że sporny środek krajowy przyniósł korzyść beneficjentom, biorąc pod uwagę istnienie mniej korzystnej dla takich podmiotów stawki odliczenia z tytułu reinwestycji nadzwyczajnych zysków niż stawka mająca zastosowanie do SAS.

Komisja wniosła do Trybunału o uchylenie zaskarżonego wyroku oraz przekazaniu sprawy Sądowi do ponownego rozpatrzenia. Komisja utrzymuje, że Sąd naruszył prawo przy ocenie badania, jakie Komisja powinna przeprowadzić w celu ustalenia, czy system podatkowy przyznaje korzyść jego beneficjentom, a zatem czy system ten może stanowić „pomoc państwa” w rozumieniu art. 107 ust. 1 TFUE. Komisja twierdzi, że analizując środek krajowy mogący stanowić pomoc państwa, powinna ona odnieść się do chwili przyjęcia rozpatrywanego systemu podatkowego i dokonać oceny ex ante w celu ustalenia, czy system ten może przyznać korzyść. W celu ustalenia istnienia pomocy państwa środek wdrożony w braku uprzedniego zgłoszenia nie mógłby być bowiem traktowany w sposób bardziej korzystny niż środek zgłoszony.

FCB twierdzi, że niektóre z argumentów i dowodów przedstawionych przez Komisję w odwołaniu są nieistotne dla sprawy. W drugiej kolejności, zdaniem FCB, Komisja uważa za wykazane okoliczności faktyczne, które zostały odparte w zaskarżonym wyroku. W szczególności, zdaniem klubu, nie jest prawdą, że Komisja wykazała w spornej decyzji, iż system podatkowy dotyczący podmiotów o celu niezarobkowym jest bardziej korzystny niż powszechny system opodatkowania dotyczący SAS. W trzeciej kolejności FCB podniosło, że Komisja formułuje twierdzenia dotyczące spornej decyzji, które nie odpowiadają rzeczywistości, gdyż nigdzie nie stwierdziła, że kwota podlegająca odzyskaniu jest ustalana przez władze hiszpańskie i powinna być oceniana dla każdego przypadku z osobna.

FCB w odniesieniu do skargi Komisji podnosi, że środek, o którym mowa w spornej decyzji, nie stanowi systemu pomocy, lecz polega na pomocy indywidualnej na rzecz czterech konkretnie określonych klubów. System podatkowy dotyczący podmiotów o celu niezarobkowym nie przysporzył żadnej korzyści tym czterem klubom. W niniejszej sprawie obowiązek przekształcenia się w SAS miał wpływ nie tylko na stawkę opodatkowania, lecz także na poziom mających zastosowanie odliczeń. W związku z tym w celu dokonania odpowiedniej oceny rozpatrywanego środka krajowego należało wziąć pod uwagę nie tylko wskazówki i dowody sugerujące istnienie pomocy, lecz również te świadczące o jej braku.

FCB twierdzi, że obowiązki bezstronności oraz staranności wymagały od Komisji przeanalizowania wszystkich skutków spornego środka, w tym tych, które równoważą lub neutralizują ewentualną korzyść. Klub uważa, że Komisja myli istnienie korzyści z określeniem kwoty pomocy. Po drugie, FCB podnosi, że konieczność przeprowadzenia analizy ex ante nie stoi na przeszkodzie uwzględnieniu odliczeń.

Ponadto Królestwo Hiszpanii dodaje, że w niniejszej sprawie nie miało miejsca staranne i bezstronne badanie, które Komisja jest zobowiązana przeprowadzić, w szczególności w odniesieniu do istnienia rzeczywistej korzyści gospodarczej. Komisja ograniczyła się do stwierdzenia istnienia obniżonej stawki opodatkowania.

Po uwzględnieniu wyżej opisanej drogi prawnej, sprawa trafiła do Trybunału.

• Uznanie danego środka za „pomoc państwa” w rozumieniu art. 107 ust. 1 TFUE wymaga spełnienia wszystkich wymienionych poniżej przesłanek. Po pierwsze, musi to być interwencja państwa lub przy użyciu zasobów państwowych. Po drugie, środek ten musi być w stanie wpłynąć na wymianę handlową między państwami członkowskimi. Po trzecie, musi on przyznawać selektywną korzyść beneficjentowi. Po czwarte, musi zakłócać konkurencję lub grozić jej zakłóceniem. Przyznanie korzyści beneficjentowi uznaje się za interwencje, które niezależnie od swojej formy mogą uprzywilejowywać przedsiębiorstwa w sposób bezpośredni lub pośredni lub które należy uznać za stanowiące korzyść gospodarczą, jakiej przedsiębiorstwo będące beneficjentem nie uzyskałoby w normalnych warunkach rynkowych. (nb. 57-58)
• Pojęcie „pomocy państwa” jest szersze niż pojęcie „subwencji”, gdyż obejmuje nie tylko świadczenia pozytywne, lecz również interwencje, które w różnych formach zmniejszają ciężary spoczywające normalnie na budżecie przedsiębiorstwa i które tym samym mają taki sam charakter i identyczne skutki – np. korzyści podatkowe. (nb. 59-60)
• W szczególnym przypadku systemu pomocy Komisja może ograniczyć się do zbadania cech danego systemu, aby ocenić w uzasadnieniu decyzji, czy ze względu na tryby postępowania przewidziane w tym systemie zapewnia on swym beneficjentom, w porównaniu z ich konkurentami, korzyść i prowadzi do uprzywilejowania przedsiębiorstw uczestniczących w wymianie handlowej pomiędzy państwami członkowskimi. W decyzji dotyczącej takiego systemu Komisja nie jest zobowiązana przeprowadzać analizy pomocy przyznanej w każdym indywidualnym przypadku na podstawie tego systemu. Zbadanie indywidualnej sytuacji każdego z przedsiębiorstw, których dana pomoc dotyczy, będzie konieczne dopiero na etapie odzyskiwania pomocy. (nb. 65)
• Nie ma znaczenia okoliczność, że w swojej decyzji Komisja nie tylko zakwalifikowała sporny środek jako system pomocy, ale również w uzasadnieniu i części normatywnej tej decyzji zawarła stwierdzenia dotyczące pomocy przyznanej indywidualnie na rzecz określonych z nazw czterech klubów będących beneficjentami, wskazując, że pomoc tę należy uznać za przyznaną bezprawnie i niezgodną z rynkiem wewnętrznym. W przypadku systemu pomocy należy odróżnić przyjęcie tego systemu od pomocy przyznawanej na jego podstawie. Fakt, że w niniejszym przypadku pomoc została przyznana klubom indywidualnie na podstawie rozpatrywanego systemu pomocy, nie może mieć wpływu na badanie, do którego Komisja jest zobowiązana w świetle art. 107 ust. 1 TFUE w odniesieniu do dowodu istnienia korzyści, ponieważ to przyznanie pomocy jest jedynie konsekwencją automatycznego wdrożenia tego systemu pomocy. (nb. 74-75)
• W wypadku normatywnego systemu pomocy badanie, które Komisja jest zobowiązana przeprowadzić w świetle art. 107 ust. 1 TFUE, dotyczy wyłącznie, tego systemu, a nie pomocy przyznanej później na jego podstawie. Kwestia, czy wspomniany system przysparza korzyści jego beneficjentom, nie może zależeć od sytuacji finansowej tych beneficjentów w chwili późniejszego przyznania tej pomocy, lecz powinna być oceniana w odniesieniu do chwili przyjęcia danego systemu, przeprowadzając analizę ex ante. (nb. 86)
• Na etapie ewentualnego odzyskania pomocy przyznanej na podstawie normatywnego systemu pomocy Komisja jest zobowiązana ustalić, czy wspomniany system rzeczywiście przysporzył korzyści jego beneficjentom indywidualnie, ponieważ takie odzyskanie wymaga określenia dokładnej kwoty pomocy, z której ci ostatni rzeczywiście skorzystali w każdym roku podatkowym. Wynika stąd, że brak możliwości określenia w chwili przyjęcia systemu pomocy takiej kwoty nie może uniemożliwić Komisji stwierdzenia, że system ten mógł na tym etapie przysporzyć tym ostatnim korzyści i analogicznie nie może zwalniać danego państwa członkowskiego z obowiązku zgłoszenia takiego systemu na podstawie art. 108 ust. 3 TFUE. (nb. 88-89)
• Badanie przesłanek istnienia pomocy państwa na podstawie art. 107 ust. 1 TFUE nie może uprzywilejowywać państw członkowskich, które przyznają pomoc z naruszeniem art. 108 ust. 3 TFUE, w stosunku do państw, które zgodnie z tym postanowieniem zgłaszają pomoc w fazie projektu i powstrzymują się od jej wprowadzenia w życie do czasu wydania przez tę instytucję ostatecznej decyzji. (nb. 92)
• Z uwagi na imperatywny charakter kontroli pomocy państwa sprawowanej przez Komisję na podstawie art. 108 TFUE z jednej strony przedsiębiorstwa będące beneficjentami pomocy mogą co do zasady powoływać się na uzasadnione oczekiwania co do prawidłowości tej pomocy tylko wówczas, gdy taka pomoc została przyznana zgodnie z procedurą przewidzianą w tym postanowieniu, a z drugiej strony staranny podmiot gospodarczy powinien zwykle być w stanie upewnić się, że dopełniono wymogów tej procedury. W szczególności gdy pomoc została udzielona bez uprzedniego zgłoszenia Komisji, tak że jest ona bezprawna w świetle art. 108 ust. 3 TFUE, beneficjent pomocy nie może mieć w tym momencie uzasadnionych oczekiwań co do prawidłowości przyznania tej pomocy. (nb. 120)

Giovanniego Pitruzzelli

https://curia.europa.eu/orzg_C-362/19P…

Rozporządzenie Rady (UE) nr 2015/1589 z dnia 13 lipca 2015 r. ustanawiającego szczegółowe zasady stosowania art. 108 TFUE

https://eur-lex.europa.eu/rozporządzenie nr 2015/1589…

Art. 1

Art. 21-23

Rozporządzenie Komisji (WE) nr 794/2004 z dnia 21 kwietnia 2004 r. w sprawie wykonania rozporządzenia Rady 2015/1589, zmienionego rozporządzeniem Komisji (UE) 2015/2282 z dnia 27 listopada 2015 r.

https://eur-lex.europa.eu/rozporządzenie nr 794/2004…

Art. 4

https://curia.europa.eu/C-362/19P…