Wnioski o wydanie, na podstawie art. 267 TFUE, orzeczenia w trybie prejudycjalnym,. dotyczące wykładni art. 2, 6, 9 i 17 dyrektywy Rady 2000/78/WE z dnia 27 listopada 2000 r. ustanawiającej ogólne warunki ramowe równego traktowania w zakresie zatrudnienia i pracy (dalej: „dyrektywa 2000/78”), a także art. 21 KPP, złożone przez Verwaltungsgericht Halle (sąd administracyjny w Halle, Niemcy)

Czy art. 2 i 6 dyrektywy 2000/78 należy interpretować w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie środkowi przyznającemu urzędnikom i sędziom – w celu zapewnienia im odpowiedniego wynagrodzenia – wyrównanie wynagrodzenia do wysokości odsetka wynagrodzenia zasadniczego, jakie poprzednio pobierali, zwłaszcza zgodnie ze stopniem wynagrodzenia zasadniczego ustalonego na podstawie ich wieku w odniesieniu do każdej z grup zaszeregowania w chwili ich zatrudnienia?

Artykuły 2 i 6 dyrektywy Rady 2000/78/WE z dnia 27 listopada 2000 r. ustanawiającej ogólne warunki ramowe równego traktowania w zakresie zatrudnienia i pracy należy interpretować w ten sposób, że przepisy te nie stoją na przeszkodzie środkowi przyznającemu urzędnikom i sędziom – w celu zapewnienia im odpowiedniego wynagrodzenia – wyrównanie wynagrodzenia do wysokości odsetka wynagrodzenia zasadniczego, jakie poprzednio pobierali, zwłaszcza zgodnie ze stopniem wynagrodzenia zasadniczego ustalonego na podstawie ich wieku w odniesieniu do każdej z grup zaszeregowania w chwili ich zatrudnienia, jeżeli środek ten odpowiada konieczności zapewnienia ochrony praw nabytych w kontekście charakteryzującym się w szczególności zarówno wysoką liczbą urzędników i sędziów, których dotyczy, jak i brakiem ważnego systemu odniesienia, oraz nie skutkuje utrwaleniem w czasie odmiennego traktowania ze względu na wiek.

Czy art. 9 dyrektywy 2000/78 oraz zasady równoważności i skuteczności należy interpretować w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie określeniu przez państwo członkowskie momentu rozpoczęcia biegu dwumiesięcznego terminu zawitego na złożenie wniosku o odszkodowanie za szkodę wynikającą ze środka skutkującego dyskryminacją ze względu na wiek na dzień wydania wyroku Trybunału, w którym stwierdzono charakter dyskryminujący podobnego środka, zwłaszcza gdy we wspomnianym państwie członkowskim istnieje rozbieżność opinii dotycząca możliwości dokonania w odniesieniu do rozpatrywanego środka transpozycji wniosków wynikających z tego wyroku?

Zasadę skuteczności należy interpretować w ten sposób, że stoi ona na przeszkodzie określeniu przez państwo członkowskie momentu rozpoczęcia biegu dwumiesięcznego terminu zawitego na złożenie wniosku o odszkodowanie za szkodę wynikającą ze środka skutkującego dyskryminacją ze względu na wiek na dzień wydania wyroku Trybunału, w którym stwierdzono charakter dyskryminujący podobnego środka, gdy istnieje ryzyko, że zainteresowane osoby mogą nie dowiedzieć się we wspomnianym terminie o istnieniu lub znaczeniu dyskryminacji, której są ofiarami. Sytuacja taka może zaistnieć w szczególności, gdy we wspomnianym państwie członkowskim istnieje rozbieżność opinii dotycząca możliwości dokonania w odniesieniu do rozpatrywanego środka transpozycji wniosków wynikających z tego wyroku.

Skarżąca w postępowaniu przed sądem pytającym w sprawie C‑773/18 wykonuje, począwszy od dnia 1 stycznia 2010 r., funkcję sędziego w sądzie kraju związkowego Saksonia-Anhalt. Skarżący w postępowaniach przed sądem odsyłającym w sprawach C‑774/18 i C‑775/18 są urzędnikami tego kraju związkowego począwszy od, odpowiednio, dnia 1 sierpnia 2006 r. i 1 stycznia 2009 r.

Do dnia 31 marca 2011 r. włącznie skarżący w postępowaniach przed sądem pytającym byli wynagradzani zgodnie z Bundesbesoldungsgesetz (ustawą federalną dotyczącą wynagrodzeń urzędników) z dnia 6 sierpnia 2002 r., zmienioną ustawą z dnia 12 lipca 2006 r. (zwaną dalej „dawną ustawą federalną w sprawie wynagrodzeń urzędników”). Zgodnie z tą ustawą stopień wynagrodzenia zasadniczego urzędnika lub sędziego w ramach każdej grupy zaszeregowania został ustalony, w chwili zatrudnienia, na podstawie jego wieku.

W wyroku z dnia 8 września 2011 r., Hennigs i Mai (C‑297/10 i C‑298/10, EU:C:2011:560) Trybunał orzekł, że zasada niedyskryminacji ze względu na wiek określona w art. 21 karty i uściślona w dyrektywie 2000/78, w szczególności w jej art. 2 i art. 6 ust. 1, stoi na przeszkodzie temu, by w ramach każdej grupy zaszeregowania stopień wynagrodzenia zasadniczego członka personelu kontraktowego w sektorze publicznym był ustalany na podstawie jego wieku.

W następstwie wydania tego wyroku, Land Sachsen‑Anhalt (kraj związkowy Saksonia‑Anhalt, Niemcy) przyjął takie samo stanowisko jak Bundesministerium des Innern (ministerstwo spraw wewnętrznych, Niemcy), które w dwóch okólnikach z dnia 27 stycznia 2012 r. i 23 marca 2012 r. nakazało organom administracji federalnej odrzucenie wszelkiego złożonego przez urzędników lub sędziów odwołania od określenia ich wynagrodzenia na mocy dawnej ustawy federalnej w sprawie wynagrodzeń urzędników, ponieważ wspomniany wyrok dotyczy pracowników kontraktowych i nie może zostać transponowany do sytuacji urzędników i sędziów.

Skarżący w postępowaniu przed sądem odsyłającym złożyli do Land Sachsen‑Anhalt, odpowiednio, w dniu 16 grudnia 2013 r. (C‑773/18), 17 lutego 2012 r. (C‑774/18) i 21 grudnia 2012 r. (C‑775/18) odwołania od sposobu określenia ich wynagrodzenia do dnia 31 marca 2011 r., wskazując na dyskryminację ze względu na wiek.

W wyroku z dnia 19 czerwca 2014 r., Specht i in. (od C‑501/12 do C‑506/12, C‑540/12 i C‑541/12, EU:C:2014:2005), a także z dnia 9 września 2015 r., Unland (C‑20/13, EU:C:2015:561) Trybunał orzekł że art. 2 i art. 6 ust. 1 dyrektywy 2000/78 stoją na przeszkodzie środkowi krajowemu, na mocy którego w ramach każdej grupy zaszeregowania stopień wynagrodzenia zasadniczego urzędnika lub sędziego jest ustalany, w chwili zatrudnienia, na podstawie jego wieku.

W dwóch ustawach przyjętych, odpowiednio, w dniu 18 grudnia 2015 r. i 8 grudnia 2016 r., Land Sachsen‑Anhalt wprowadził wyrównanie wynagrodzenia mające zastosowanie od 2008 r. do wszystkich urzędników i sędziów zatrudnionych w jego służbach. W odniesieniu do okresu do dnia 31 marca 2011 r. włącznie wspomniane wyrównanie zostało dokonane do wysokości odsetka wynagrodzenia zasadniczego, jakie urzędnicy i sędziowie faktycznie pobierali w każdym z rozpatrywanych lat na mocy dawnej ustawy federalnej w sprawie wynagrodzeń urzędników.

Sąd odsyłający uściślił, że to wyrównanie wynagrodzenia miało na celu wykonanie dwóch wyroków Bundesverfassungsgericht (Federalnego Trybunału Konstytucyjnego, Niemcy), w których Bundesverfassungsgericht orzekł, że wynagrodzenie sędziów i urzędników kraju związkowego Saksonia‑Anhalt jest niższe niż minimum ustawowe określone w Grundgesetz (ustawie zasadniczej), i nakazał temu krajowi podwyższenie, od 2008 r., wynagrodzenia urzędników i sędziów pełniących służbę.

W dniach 24 marca 2016 r. (C‑773/18), 27 czerwca 2016 r. (C‑774/18) i 24 lutego 2016 r. (C‑775/18) odwołania skarżących w postępowaniu przed sądem odsyłającym zostały oddalone ze względu na to, że złożono je po terminie. W tym względzie Land Sachsen‑Anhalt w szczególności wskazał, że powinni oni byli zażądać zapłaty odszkodowania określonego w § 15 ust. 2 AGG (ogólna ustawa w sprawie równego traktowania) w dwumiesięcznym terminie wskazanym w § 15 ust. 4 AGG, który rozpoczął bieg w dniu 8 września 2011 r., czyli w dniu wydania wyroku Hennigs i Mai (C‑297/10 i C‑298/10, EU:C:2011:560).

 W dniach 18 kwietnia 2016 r. (C‑773/18), 22 lipca 2016 r. (C‑774/18) i 23 marca 2016 r. (C‑775/18) każdy ze skarżących w postępowaniu przed sądem odsyłającym wniósł do sądu odsyłającego skargę mającą na celu, w szczególności, zasądzenie od Land Sachsen‑Anhalt odszkodowania określonego w § 15 ust. 2 AGG.

Sąd odsyłający dąży do ustalenia, po pierwsze, czy podwyższenie z mocą wsteczną wynagrodzeń sędziów i urzędników w odniesieniu do okresu od dnia 1 stycznia 2008 r. do dnia 31 marca 2011 r. nie skutkuje kolejną dyskryminacją ze względu na wiek.

Po drugie, sąd odsyłający dąży do ustalenia, czy w odniesieniu do skarżących w postępowaniu przed sądem odsyłającym wydanie wyroku z dnia 8 września 2011 r., Hennigs i Mai (C‑297/10 i C‑298/10, EU:C:2011:560) mogło rozpocząć bieg dwumiesięcznego terminu przewidzianego w § 15 ust. 4 AGG dla celów dochodzenia roszczeń, w niniejszym wypadku poprzez wniesienie odwołań. Mając na względzie okoliczność, że ponad 60% takich odwołań złożonych w kraju związkowym Saksonia-Anhalt zostało odrzuconych ze względu na niezachowanie tego terminu.

W tych okolicznościach Verwaltungsgericht Halle (sąd administracyjny w Halle, Niemcy) postanowił zawiesić postępowanie i skierować do Trybunału odpowiednie pytania prejudycjalne.

• Wyłącznie do sądu krajowego, przed którym zawisł spór i który ma obowiązek wydać w tej sprawie orzeczenie, należy dokonanie oceny, czy orzeczenie w trybie prejudycjalnym jest niezbędne do wydania wyroku w zawisłej przed nim sprawie, jak i oceny znaczenia pytań, z którymi zwraca się on do Trybunału. W konsekwencji gdy zadane pytania dotyczą wykładni prawa Unii, Trybunał powinien co do zasady wydać orzeczenie. (27)
• Odmowa wydania przez Trybunał orzeczenia w przedmiocie złożonego przez sąd krajowy pytania prejudycjalnego jest możliwa tylko wtedy, gdy jest oczywiste, że wykładnia prawa Unii, o którą wniesiono, nie ma żadnego związku ze stanem faktycznym lub z przedmiotem postępowania głównego, gdy problem jest natury hipotetycznej bądź gdy Trybunał nie dysponuje informacjami w zakresie stanu faktycznego lub prawnego niezbędnymi do udzielenia użytecznej odpowiedzi na postawione mu pytania. (28)
• Wyrównanie wynagrodzenia rozpatrywane w postępowaniu przed sądem odsyłającym skutkuje kolejnym odmiennym traktowaniem w rozumieniu art. 2 ust. 1 dyrektywy 2000/78. (39)
• Odmienne traktowanie ze względu na wiek nie stanowi dyskryminacji, jeżeli w ramach prawa krajowego zostanie to obiektywnie i racjonalnie uzasadnione słusznym celem, w szczególności celami polityki zatrudnienia, rynku pracy i kształcenia zawodowego, i jeżeli środki mające służyć realizacji tego celu są właściwe i konieczne. (41)
• Cel polegający na zapewnieniu urzędnikom i sędziom pobierania przez nich wynagrodzenia na poziomie odpowiadającym znaczeniu wykonywanych przez nich funkcji należy uznać za uzasadniony. (44)
• Ustanowienie wyrównania wynagrodzenia określonego zgodnie z jednolitymi odsetkami od wynagrodzenia zasadniczego wydaje się, co do zasady, być odpowiednie dla osiągnięcia celu. (46)
• 2 i 6 dyrektywy 2000/78 nie stoją na przeszkodzie uregulowaniu krajowemu mającemu na celu wyeliminowanie dyskryminacji ze względu na wiek, które w okresie przejściowym przewiduje odniesienie do wcześniejszego systemu wynagrodzeń opierającego się na odmiennym traktowaniu ze względu na wiek w zakresie, w jakim odniesienie to jest niezbędne dla zapewnienia ochrony praw nabytych, a jego skutki mają się zmniejszyć i zniknąć wraz z upływem czasu. (48)
• Państwa członkowskie powinny zapewnić w szczególności, by procedury administracyjne, których celem jest doprowadzenie do stosowania obowiązków wynikających z dyrektywy 2000/78, były dostępne dla wszystkich osób, które uważają się za pokrzywdzone w związku z naruszeniem wobec nich zasady równego traktowania. (59)
• Kwestia terminów na wszczęcie postępowania mającego spowodować przestrzeganie obowiązków wynikających z dyrektywy 2000/78 nie jest regulowana prawem Unii. Do wewnętrznego porządku prawnego każdego państwa członkowskiego należy uregulowanie takich zasad proceduralnych, z zastrzeżeniem, po pierwsze, że zasady te nie będą mniej korzystne od zasad odnoszących się do podobnych środków prawnych dotyczących wyłącznie prawa krajowego (zasada równoważności), i po drugie, że nie będą one powodować w praktyce, iż korzystanie z uprawnień wynikających z prawa Unii stanie się niemożliwe lub nadmiernie utrudnione (zasada skuteczności). (60-61)
• Przestrzeganie zasady równoważności zakłada, że sporna zasada ma zastosowanie bez rozróżnienia do środków zaskarżenia opartych na naruszeniu prawa Unii, jak i do środków zaskarżenia opartych na naruszeniu prawa krajowego mających podobny przedmiot i podstawę. (67)
• Każdy przypadek, w którym powstaje pytanie, czy krajowy przepis proceduralny nie czyni niemożliwym lub nadmiernie utrudnionym stosowanie prawa Unii, należy rozpatrywać z uwzględnieniem miejsca danego przepisu w całości procedury, jej przebiegu i jej cech szczególnych, przed poszczególnymi sądami krajowymi. Z tego punktu widzenia należy w szczególności wziąć pod uwagę, w stosownym przypadku, ochronę prawa do obrony, zasadę pewności prawa oraz prawidłowy przebieg postępowania. (68)
• Ustanowienie terminów zawitych spełnia co do zasady wymóg skuteczności, ponieważ stanowi zastosowanie podstawowej zasady pewności prawa, która chroni jednocześnie zainteresowanego i organ administracji. Co do zasady terminy takie nie mogą uniemożliwić w praktyce lub nadmiernie utrudnić wykonywania praw przyznanych przez porządek prawny Unii. Z tym zastrzeżeniem państwa członkowskie mają swobodę w ustalaniu dłuższych lub krótszych terminów. (69)
• Moment rozpoczęcia biegu terminu zawitego nie może zostać określony w taki sposób, że pracownik może nie być w stanie dowiedzieć się w tym terminie o istnieniu lub znaczeniu dyskryminacji, której stał się ofiarą, co uniemożliwiłoby mu dochodzenie przysługujących mu praw. (71)
• Aby dana osoba mogła dowiedzieć się o istnieniu lub znaczeniu dyskryminacji, której jest ofiarą, powinna równocześnie wiedzieć o odmiennym traktowaniu, które jej dotyczy, przyczynie tego odmiennego traktowania, a także o charakterze dyskryminującym odmiennego traktowania z tej przyczyny. (74)

brak

Dyrektywa Rady 2000/78/WE z dnia 27 listopada 2000 r. ustanawiająca ogólne warunki ramowe równego traktowania w zakresie zatrudnienia i pracy (Dz.U. 2000, L 303, s. 16)

https://eur-lex.europa.eu/dyrektywa 2000/78…

Art.2

Art.6

Art. 9

Art.17

Allgemeines Gleichbehandlungsgesetz (ogólna niemiecka ustawa w sprawie równego traktowania), z dnia 14 sierpnia 2006 r. (BGBl. I, s. 1897, zwana „AGG”)

§ 1 AGG

Ustawa ma na celu zapobieżenie wszelkiemu niekorzystnemu traktowaniu ze względu na rasę lub pochodzenie etniczne, płeć, religię lub przekonania, niepełnosprawność, wiek lub tożsamość płciową lub wyeliminowanie takiego traktowania.

§ 7 ust. 1 AGG

Pracownicy nie powinni być dyskryminowani z żadnego z powodów wskazanych w § 1 […].

§ 15 AGG

(1) W przypadku naruszenia zakazu dyskryminacji pracodawca ma obowiązek naprawienia powstałej w ten sposób szkody. Nie dotyczy to sytuacji, w której pracodawcy nie można przypisać odpowiedzialności za naruszenie tego obowiązku.

(2) Za szkodę inną niż szkoda majątkowa pracownik może żądać odpowiedniego odszkodowania […].

[…]

(4) Roszczenie określone w ust. 1 lub 2 powinno zostać zgłoszone na piśmie w ciągu dwóch miesięcy, chyba że w układzie zbiorowym ustalono inaczej. W przypadku ubiegania się o pracę lub o awans termin rozpoczyna bieg w momencie otrzymania odmowy, a w innych przypadkach wyrządzenia szkody – w momencie, w którym pracownik dowiedział się o dyskryminacji.

[…].

Zgodnie z  § 24 przepisy AGG mają zastosowanie mutatis mutandis, w szczególności, do urzędników i sędziów.

http://curia.europa.eu/C-773/18, C-774/18, C-775/18…