Uniwersytet Wrocławski / REA Polska » Instytut Studiów i Analiz Prawnych

TRYBUNAŁ SPRAWIEDLIWOŚCI UNII EUROPEJSKIEJ

Uniwersytet Wrocławski / REA Polska
C 515/17 P i C 561/17 P

WYROK WIELKIEJ IZBY TSUE

z dnia 04-02-2020 r.

EU:C:2020:73

przedmiot:

Odwołanie w trybie art. 56 Statutu TSUE o uchylenie postanowienia Sądu Unii Europejskiej z dnia 13 czerwca 2017 r., Uniwersytet Wrocławski/REA (T‑137/16, niepublikowanego, zwanego dalej „zaskarżonym postanowieniem”, EU:T:2017:407), na mocy którego sąd ten odrzucił jako niedopuszczalną skargę Uniwersytetu Wrocławskiego zmierzającą, po pierwsze, do stwierdzenia nieważności decyzji Agencji Wykonawczej ds. Badań Naukowych (REA), działającej na podstawie umocowania Komisji Europejskiej, o wypowiedzeniu umowy grantu Cossar (nr 252908) i o zobowiązaniu tego uniwersytetu do zwrotu kwot 36 508,37 EUR, 58 031,38 EUR i 6286,68 EUR oraz do zapłaty odszkodowania w kwocie 5803,14 EUR, a po drugie, do zobowiązania REA do zwrotu odpowiednich kwot wraz z należnymi odsetkami, naliczonymi od dnia dokonania płatności do dnia zwrotu

rostrzygnięcie:

Postanowienie Sądu Unii Europejskiej z dnia 13 czerwca 2017 r., Uniwersytet Wrocławski/REA (T‑137/16, niepublikowane, EU:T:2017:407), zostaje uchylone.
Sprawa T‑137/16 zostaje przekazana do ponownego rozpoznania przez Sąd Unii Europejskiej.
Rozstrzygnięcie o kosztach nastąpi w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie.

stan faktyczny:

Uniwersytet Wrocławski (Polska) wniósł do Sądu skargę na decyzję Agencji Wykonawczej ds. Badań Naukowych (REA) nakazującą temu uniwersytetowi zwrot niektórych przyznanych mu wcześniej środków finansowych.

Skarga ta została uznana za niedopuszczalną ze względu na brak prawidłowej reprezentacji prawnej. W ocenie Sądu przedstawiciel prawny Uniwersytetu Wrocławskiego nie spełniał wymogu niezależności związanego z pojęciem „adwokata lub radcy prawnego” w rozumieniu art. 19 akapit trzeci statutu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (zwanego dalej „statutem”). Mimo że przedstawiciel ten posiada uprawnienia radcy prawnego w Polsce i wykonuje zawód w kancelarii prawnej, prowadził on również zajęcia jako wykładowca zewnętrzny na Uniwersytecie Wrocławskim i zawarł w tym celu umowę cywilnoprawną z uniwersytetem. Zdaniem Sądu istnienie tej umowy oznaczało, że wymóg niezależnej reprezentacji prawnej nie był spełniony.

W związku z rozpatrywanym odwołaniem od tego postanowienia zwrócono się do Trybunału o dokonanie ponownej oceny orzecznictwa i praktyki Sądu w tej dziedzinie w odniesieniu do dwóch zagadnień. Po pierwsze, co do istoty, należy powrócić do mieszczącej się w granicach rozsądku i przewidywalności wykładni art. 19 akapit trzeci statutu. Po drugie, co może okazać się ważniejsze, potencjalną wadę reprezentacji prawnej należy postrzegać jako uchybienie proceduralne skargi, o którym skarżący powinien zostać należycie powiadomiony, tak aby miał możliwość jego usunięcia.

główne tezy:

Z art. 256 TFUE i art. 58 akapit pierwszy statutu wynika, że jedynie Sąd jest właściwy z jednej strony do dokonywania ustaleń faktycznych – z wyjątkiem sytuacji, gdy nieprawidłowość jego ustaleń wynika z przedłożonych mu akt sprawy – a z drugiej strony do oceny tych okoliczności faktycznych. Ocena ta nie stanowi więc – z wyjątkiem przypadków, w których doszło do przeinaczenia dowodów przedstawionych Sądowi – kwestii prawnej, która jako taka podlega kontroli Trybunału. Jeżeli Sąd dokonał ustalenia lub oceny okoliczności faktycznych, Trybunał jest uprawniony na podstawie art. 256 TFUE do kontroli kwalifikacji prawnej tych okoliczności i skutków prawnych, które wywiódł z nich Sąd. (nb. 47)
W sytuacji gdy wnoszący odwołanie kwestionuje wykładnię lub zastosowanie przez Sąd prawa Unii, okoliczności prawne rozpatrywane w pierwszej instancji mogą ponownie być analizowane w ramach odwołania. Gdyby bowiem wnoszący odwołanie nie mógł oprzeć odwołania na zarzutach i argumentach podniesionych już przed Sądem, postępowanie odwoławcze byłoby częściowo pozbawione sensu. (nb. 49)
Strona, która na podstawie art. 40 statutu została dopuszczona do sprawy w charakterze interwenienta w sporze przed Trybunałem, nie może zmieniać przedmiotu skargi, który został zakreślony przez żądania i zarzuty stron głównych, wobec czego dopuszczalne są jedynie te argumenty interwenienta, które wpisują się w ramy wyznaczone przez te żądania i zarzuty. (nb. 51)
W przypadku skarg bezpośrednich statut ani regulaminy postępowania przed Trybunałem i Sądem nie przewidują żadnych odstępstw ani wyjątków od obowiązku reprezentowania skarżącego przez adwokata lub radcę prawnego, złożenie pisma podpisanego przez samego skarżącego nie może wystarczyć do wniesienia skargi, i to nawet jeżeli skarżący jest adwokatem lub radcą prawnym uprawnionym do występowania przed sądem krajowym. (nb. 59)
O ile zadanie polegające na reprezentowaniu przez adwokata lub radcę prawnego, o którym mowa w art. 19 akapity trzeci i czwarty statutu, musi być wykonywane w interesie prawidłowego administrowania wymiarem sprawiedliwości, o tyle celem tego zadania jest przede wszystkim jak najlepsza ochrona i obrona interesów klienta, z zachowaniem pełnej niezależności i z poszanowaniem prawa oraz zasad wykonywania zawodu i etyki. (nb. 62)
Pojęcie niezależności adwokata lub radcy prawnego w szczególnym kontekście art. 19 statutu zostało określone nie tylko w sposób negatywny, to znaczy poprzez brak stosunku pracy, ale również w sposób pozytywny, to znaczy poprzez odniesienie do dyscypliny zawodowej. W tym kontekście spoczywający na adwokacie lub radcy prawnym obowiązek zachowania niezależności jest rozumiany nie jako brak jakichkolwiek powiązań z klientem, ale jako brak powiązań, które w oczywisty sposób ograniczają zdolność takiego prawnika do wypełniania zadań w zakresie obrony klienta w najlepszym interesie tego ostatniego. W tym względzie Trybunał orzekł już, że za wystarczająco niezależnego od osoby prawnej, którą reprezentuje dany adwokat lub radca prawny, nie może zostać uznany adwokat lub radca prawny posiadający znaczne uprawnienia administracyjne i finansowe w ramach reprezentowanej przezeń osoby prawnej, sytuujące jego funkcję na poziomie kadry kierowniczej wysokiego szczebla w ramach tej osoby prawnej, co może naruszyć jego status niezależnej osoby trzeciej, adwokat lub radca prawny, który zajmuje wysokie stanowiska kierownicze w ramach reprezentowanej przez siebie osoby prawnej, ani też adwokat lub radca prawny posiadający udziały w spółce, którą reprezentuje i której zarządowi przewodniczy. Jednakże ze wskazanymi sytuacjami nie należy utożsamiać sytuacji, w której radca prawny nie tylko nie bronił interesów Uniwersytetu Wrocławskiego w ramach stosunku podporządkowania względem tej uczelni, ale ponadto był z tą uczelnią związany jedynie umową dotyczącą prowadzenia zajęć dydaktycznych. Powiązanie takie nie jest bowiem wystarczające, aby można było uznać, że ów radca prawny znajduje się w sytuacji, która wyraźnie osłabia jego zdolność do obrony interesów klienta w możliwie najlepszy sposób i z zachowaniem pełnej niezależności. (nb. 63-67)

opinia rzecznika generalnego:

Michala Bobeka

http://curia.europa.eu/orzg_C-515/17 P i C-561/17 P…

powiązane sprawy: